Хаан цадиг үргэлжлэл

Урт настай удаан жаргалтай номоо уншаад л явна. Барин тавин уншиж буй тул удаад байна. Уучлаарай. Сонирхолтой байна. Сонин содон хүмүүсийн тухай мэдэж авч байна. Нэрд гараагүй ч, олноо танигдаж амжаагүй ч олон сайхан эх оронч хүмүүс үеийн үед оршсоор иржээ. 

Манжийн дарангуйллын үед эх оронч сайн эрчүүдийг минь ар гэр үр хүүхэдтэй нь алж талж сөнөөж байсан нь үнэн зэвүү хүргэчих юм. Тэр 81 зоосоор тамлаж алах ч маш харгис хэрцгий байгаа биз?

Тэгээд саяхан нүүрномоос олж уншсан нэг үгийг оруулчих уу? Санаж байх үүднээс.

Ю.Цэдэнбал даргын 1959 онд Мао Зе Дунтай уулзахдаа хэлсэн нэг мундаг үг байдаг.

Монголын төрийн тэргүүнийг Хятадын удирдагч үнэлэхэд хүргэсэн юм.

Мао дарга хэлэхдээ: Танайх манай улсад дарлагдаж явсан. Бид та нарт өртэй улс гэхэд

Цэдэнбал гуай: Үгүй дээ нөхөр Мао, бид адилхан Манжид дарлуулж явсан.

Манайх түшмэг, танайх боол улс байсан.

Харин Монголчууд Хятадыг олон зуун жил дарласан.

Манайх танайх хоёр бие биендээ ямар ч өргүй гэж хэлсэн байдаг. Агуу удирдагч гэж ийм л байдаг ажээ.

Үүнийг гэхдээ хичээнгүй сайд Цэрэндорж анх хэлсэн юм шиг байна. Энэ номын "Улаан тэргэл сар" туужид гарсан.  Гурван улсын гэрээний үеэр хэлсэн.

Оршил урт болчихлоо. Сонь содон үгийн төгсгөл шүү.

Жаргалтай газар хүн эс тогтох, жавартай газар мал эс тогтох.

Балан: Үрэлгэн, хайш яаш. Хайхрамжгүй. 

Цулан: Өнцөг булан. Дээрх балан гэдэг үгтэй хамтад нь хэрэглэсэн байна лээ. Сархадыг балан цулангаар түгээх гэж. Сархадыг хайр гамгүй ийш тийш нь түгээх гэсэн утга бүхий шиг.

Хяхуугаа авах: Урдны бичлэгт байсан хяхуурхах гэдэг үгний нэр үг нь байх. Өс хонзон гэсэн утгатай байх.

Тарамдах: Тархах, ховордох, олон зүйл давхцаж хүч хүрэлцэхгүй байх.

Баргисан: Баргих гэдэг үг олдсон. Гэхдээ номонд арай өөр утгаар л орсон шиг санагдаад. Цас баргисан сэтгэл гэж гарсан.

Эд хураасан хүн хураасныхаа хэрээр зовдог.

Судаг: Чийглэг хөрс бүхий нарийн зурвас газар.

Хэжих: Уулын хэжүү, хэжирмэг газраар явах. 

Ёнцгор: Олдоогүй. Ёнцгор оцгор хадан цохио гэж гарсан.

Заншлаач: Заншлагч. Заншлагч гэдэг нь 1. Юмыг сонирхож, сурвалжлан явагч. 2. Тагнуул, нууцаар мэдээлэгч гэсэн. Номонд 2 дахь утгаараа орсон.

Хуйриан: Олдоогүй. Номд "Хуйриан эмх замбараагүй болох" гэж гарсан. Хуаран юм болов уу? гэж таасан. 

Мугуйд: Ёс дүрэм мэддэггүй, юмны учир начрыг ухан ойлгодоггүй, өөрийнхөөрөө зүтгэх гөжүүд зан.

Халиршгүй: Олдоогүй. Халирах гэдэг үгнээс гаралтай гэж утгаар нь хөөж таасан. Номд "...халиршгүй гарамгай баатар" гэж гарсан. Халирах гэдэг нь 1. Сүр хүч, хал бэрхшээлээс мятрах, зүрхшээх гэсэн утга бүхий үг бөлгөө. 

Хүүгэх: Хүйгэх гэдэг үгтэй адил. Хүйгэх гэдэг нь 1. Салхи жавар жижиг нүх, завсраар шуугин үлээх гэсэн утгатай.

Нургих: Хэд хэдэн утгатай. Номонд болохоор элс зэргийн жигд төөнөн гулсан нурах гэдэг утгаараа "бор шороо нургих" гэж гарсан.

Исэр: Олбог тавьж суух жижиг тавцан, хэвтэх ор, ширээ. Мөн түшлэггүй мухар сандал.

Гүйх нохойнд гүйхгүй нохой саад.

Хурмастын бүргэд хулгана жоомд бариулахыг харлаа. Худалдаачин хүн ийм үхлийг мөнгөөрөө авч дийлэхгүй. Энэ алдартай мөртийг Орлой мэргэн Цагааныг Бээжинд очиж 81 зоосоор төөнүүлэн тамлуулж алуулахыг харсан халх цустай нэгэн шүлэгч тэрлэсэн гэдэг.  

Ямпай: 1. Муу юмсыг үргээн зайлуулахаар сүмийн өмнө босгосон гурван хавтастай хаалга. Өөр бас нэг утга байсан. Өөрсдөө тольдож мэдээрэй.

Лүглийх: Лүглэгэр болох, сүр бараатай овойж харагдах.

Занги: Таван утгатай. Энд хоёр дахь утгаараа орсон. Мэдээ, чимээ сураг: сураг занги. Мэдээ занги гэвэл шинэ сураг чимээ. Бусдыг нь өөрсдөө олж уншаарай.

Урт бичлэг болохоос нь өмнө зогсоолоо. Хэхэ. Унших явцдаа бичиж тэмдэглээд байгаа тул ингэж хэсэгчилж оруулж буй болно. Мөн тэмдэглэж авсан цаас минь хөглөрөөд, хэн нэгэн урж тасдчих гээд байгаа тул яаран яаран бичдэг шүү. 

Бүгдэд нь амжилт хүсье өө...