Хөдөлмөрч улс

Уулын хэдийнхээ хөдөлмөрч зан чанарыг ихэд биширнэ ээ. Нэг очиход л нэг шинэ төрлийн ногоо цагаа тарьчихсан, судлаад сууж байна.

Нас сүүдэр 70 гарчихсан улс шүү дээ. Би 70 настайдаа ингээд явж чадах болов уу? Чадна л гэж үзнэ дээ.

Энэ зурган дээрх ногоо нь арай болоогүй, ургаж буй явц нь. Нэр нь итали цикори буюу навчит идрээ гэдэг  ногоо гэнэ ээ. Бүдэг хүрэн? өнгөтэй байцаатай төстэй болж ургадаг юм билээ. 

Англи болон франц хэлэнд улаан салатны навч буюу  red lettuce гэж нэрлэдэг гэнэ ээ. Япон хэлээр トレビス（trévise）гэдэг франц үгийг катакана үсгээрээ бичиж хэлдэг юм байна.

Цоохор майлз буюу celery. Би энэ ногоонуудын нэрийг бас яг сайн нэрлэж мэдэхгүй, ингээд блогтоо бичдэг ч мартчихна аа. Хэ хэ. Бид энэ ногоог бас нэг их идэхгүй. 

Зулзагууд идэхгүй болохоор тэр бүр нарийн ногоо авахгүй. Ганцаараа иднэ гэхээр заримдаа мартаад, муутгачихаад байдаг юм. Тэгэхээр нэг хэсэгтээ авч идэх юмсан гэж бодохоо больсон.

Киви жимс. Намар очиж идэхийг хичээнэ ээ. Хэ хэ. 

Улирал нь тохиромжтой ч юм даа тийм ээ? Ижий аав хоёр минь ч боломжийнхоо хэрээр жимс тарина л даа. Чацаргана, үхрийн нүд, мойл, нохойн хошуу. Нэг хэсэг нарийн навчит ногоо тарьдаг байсан. Мөн лууван байцаа тарьж үзэж байсан.

Гол нь эх орны маань цаг агаар хэцүү, хөлдөнө, хатна. Тэр бүр нэг их арчилгаа шаардахгүй жимсний хэдэн модтойгоо л үзэж тарж байна. 

Хураасан жимсээ ойр тойрныхоо хүмүүст тарааж, сэтгэлийн ханамж эдлэнэ. 

Гэхдээ байна аа, эргэн тойрных нь залуу гэр бүл хашаанд нь чацарганы мод байгаад, жимс нь ургаад байхад л хэцүүг нь гайхаад түүдэггүй гэж сонссон. Тэгснээ аавын минь өргөст хатгуулан байж түүсэн жимсийг хоёр гараа тосон авдаг сурагтай...

Залуус бид ийм залхуу байхаар чинь одоо яанам бэ? 

Хүн хэлэлтгүй, би өөрөө хичээнэ ээ. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье ээ.

Халбагадалт 2

Халбагадалт бичвэрт зулзагууд болон би уусан ундааны зураг байсан бол энэ удаад эрчүүдийн уусан зураг. 

Би машин барих байсан юм аа. Тэгээд л уугаагүй юм. Түүнээс ч халбага улаан дарс уумаар л байсан.

Яг энэ өдрүүдэд маш халуун байсан тул хүйтэн шар айраг л эрчүүдийн хань болж байх шиг. Хөлсөө асгартал ажиллачихаад л хуйтэн шар айраг залгилахад үнэхээрийн сайхан шүү л гэдэг юм, хань ижил.

Бидний орсон баар нь уулын мухарт, хүн ам цөөтэй газарт нээгдсэн жижигхэн газар. 

Энд бас хөдөөнөө хүн ам нь цөөрөөд, "Хөдөөгийн сэргэлт" шиг хөдөө нутагт нүүж суурьшвал хэд хэдэн дэмжлэг үзүүлээд эхэлсэн. Дараа энэ тухай судалж байгаад бичихийг хичээнэ ээ...

Бид усан үзэм авч очсон юм. Мөн жамц давс бэлэглэсэн. Хаа ч явсан эх орноо сурталчилна аа. Нэг ч гэсэн хүн эх орны минь тухай мэдэж, элэгтэй болбол тийм ээ?

Идээ эзнээ танихгүй ээ гэж ийм тавганд таваглаж өгсөн. Ургаад л явчихаж байгаа юм. Ингээд бодохоор чамин таваг, аяга цуглуулмаар ч юм шиг. Хэ хэ. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Говийн атаман

Эх орныхоо ганц урдаа барьдаг үйлдвэрлэлийн салбар болох "Говь"-ийн дэлгүүрээр ороод гарсан гэж байгаа. Яармаг дахь салбар.

Танилтайгаа уулзах гэж, бас шинэчлэгдсэн дэлгүүрийг нь сонирхох гэж. Гэхдээ шинэчлэгдсэн гэж мэдээгүй л дээ. Найзаараа жолооч хийлгээд, найз минь л дэлгүүр нь шинэчлэгдсэн орж сонирхох уу? гэж санал болгосон.

Хувийн захиалга авдаг салбар гэх үү? Тусдаа бие даасан салбар гэх үү? Тодорхой хэлж мэдэхгүй байна өө. Ямартай ч нэгэн цоглог, эрч хүчтэй эгч ажилладаг юм. 

Томчууд, "бүдүүн" дарга нар ирж захиалга өгч, өөрт янзтай таарсан, зохисон "бүтээл"-ийг захиалж хийлгүүлдэг юм билээ. Жишээ нь том том биетэй сүмо бөхчүүд. Ганц сүмо ч биш монгол бөхчүүд ч өргөнөөр үйлчлүүлдэг юм билээ.

Хуучны оёдлын машинууд. Гоё сэтгэсэн байгаа биз дээ? Бага байхад ийм нэг хар оёдлын машин гэрт байдаг, баяр ёслолоор ээж минь хүүхдүүдийн бүжгийн хувцас энэ тэр оёдог байлаа. 

Тод шар өнгөтэй дэрвэгэр банзлууд оёод л, сэтгэлд тод үлджээ. Цэцэрлэгийн бяцхан охид өмсөөд л бүждэг байж. Ижий минь ч ажлын төлөө хүн байж.

Энэ харагдаж буй буйдан дээр бага зулзага есөн жороор тарвалзсан. Хэ хэ. Биднийг очиход зочинтой байсан тул жаахан хүлээх зуур л тарвалзаж байгаа юм. 

Тэгсэн мэддэг хэлээр нь яриад байна шүү гэнэ. Тэрхүү зочин нь энд сүмо барилдаж байгаад зодог тайлсан нэгэн бөх байсан. Би ч хараад нэрлэж мэдээд байгаа юм. Учир нь ид барилдаж байхад нь хамт зураг хөргөө татуулж л явлаа. 

Одоо ч би сүм нэг их сонирхохоо байжээ. Наанаа нэг л их найраа энэ тэргүй барилдаад байгаа юм шиг хэрнээ хөшигний цаадах амьдрал нь тийм цэвэр ариун биш гэж сонсож, мэдээд тэр байх...

Хамтдаа дэлгүүр хэсэв. Нүд хараа булаасан тансаг тансаг хувцаснууд их байсан. Би ч ноолуураа энд цоолчихоод байдаг тул нэг их сонирхоогүй. Тэгээд ч ноолууран ороолт ихтэй хүн шүү дээ. 

Зарим нэг нь бүр шинээрээ хадгалаастай. Жилд нэг шинэ ороолт зүүж гангараад байна шүү. Үргэлж л үнэтэй, дулаахан сайхан ороолт бэлэглэдэг найз нөхөд, эгч дүү нартаа баярлалаа, гялайлаа. 

Япон хүмүүст ороолт, оймс, бээлий зэргийг бэлэглэбэл зүгээр санагддаг. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Халбагадалт

Саяхан өнгөрдөг хагас бүтэн сайн, нэгдэхэд гээд 3 хоног амрав. Бүх нийтийн амралт. 9 сарын гурав дахь долоо хоногийн даваа гарагийг "Ахмадын өдөр" болгон тэмдэглэдэг юм. 

Энэ жилийнх 9 сарын 16-нд таарав. Бид 16-нд нь зулзагын дугуйлантай тул хагас бүтэн сайнд нь уул явчихаад ирэв. Болоогүй ээ, хагас сайных нь дугуйланг амраачихсан. 

Их л олон юм ярьж байж амарсан. Дахиж амралт авч чадахгүй шүү гэж үглэсэн. Ээж нь охин, хүүдээ үглэж байгаа юм шиг л. Ха ха.

Аминдаа сургууль гэр дугуйлан гэсэн маршрутаас нь жаахан ч гэсэн холдуулж, хөдөөний уулын агаараар амьсгалуулчих санаатай л дагуулж явж байгаа юм. 

Уулынхаа хоёр хөгшинтэй нэг газар оров, оройд нь. Бааранд ороод. Ха ха. Манай хоёр хөгшин нас нь ахиад уух нь багассан, эрс. Аргагүй шүү дээ, миний ижий ааваас ч ах гээд бодохоор.

Харин ч эд нар тааруулаад уугаад идчихдэг болохоор хааяадаа хамт шар айраг залгилахад хөгжилтэй л байдаг юм. 

Түүнээс ч би одоо аавтайгаа хамт ууна гэвэл ч, манайхны эрчүүд жаахан давраад байдаг занг нь мэддэг тул аль болох битгий уу гэж үглэнэ. Дээрээс нь хатуу цагаан архиа л уухаар чинь тийм ээ? 

Ганц нэг шар айраг бол бас яая гэхэв гэхсэн...

Энэ бага зулзагын ундаа. Гэртээ тэр бүр жүүс уулгадаггүй тул, хааяа нэг гарч орохоор нь уухыг зөвшөөрдөг. Гэхдээ зөвхөн гэрээрээ гарч байгаа үед бол уулгахгүй. 

Найз нөхөд гэх мэт хүмүүстэй орж гарахаар хүмүүс авч өгдөг болохоор үглээд байхгүйг хичээнэ ээ. Гэхдээ л заримдаа бас үглэнэ ээ.

Дунд зулзага захиалсан. Чамин гэгч нь чимэглээд ирэхээр хүүхдүүд сонирхоод байх юм аа. Арга ч үгүй биз дээ? Бид ч бас хааяа тансаг орчинд хооллохоор, уухаар цаанаасаа л нэг сэтгэл сэргээд ирдэг дээ. 

Япон орныг хүмүүс уйтгартай л гэдэг юм. Гэхдээ харах өнцгөө өөрчлөөд, өөрсдөө найз нөхөдтэй болоод, санаачлагатай байвал харин ч зугаатай санагддаг шүү. 

Ирээд удаагүй, уйдаад байгаа нөхдүүд нэг тунгааж бодоод, бясалгаад, харах өнцгөө өөрчлөөд үзээрэй. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

00 цаас

Энэ япончууд заримдаа ч ойлгомжгүй улс шүү. 

Хань ижил нэг газраар үйлчлүүлсэн чинь ганц ширхэг ийм 00 цаас бэлгэнд авсан байна. Өө ашгүй, 00 цаас гэж бодоод л өнгөрөв. Учир нь энд чинь юмны үнэ гэж тэнгэрт хадаад, бүсээ чангалах шаардлага тулгараад байгааг ч хэлэх үү? Хэ хэ.

Эхэндээ нэг их тоогоогүй, хуучин дэвсгэрт дээрх хүн нь байна даа гэж бодов. Үгүй тэгээд хуучин дэвсгэрт дээрх хүн байсан ч тухайн хүндээ бол их доромжилсон хэрэг тийм ээ? Манай монгол философиор бол.

Гэтэл эд нарын философиор бол тийм биш бололтой. Хэ хэ.

Ханзыг нь уншихад "Тэрбумтан" юм даа, утгаар нь.

Сайтар лавлаад харвал хуучин дэвсгэрт дээрх Фүкүзава Юкичи биш байна шүү. Сурган хүмүүжүүлэгч, философич хүн байсан юм. 

20 жилийн дараа буюу энэ жил шинэчлэгдэхдээ "Японы капитализмийн эцэг" гэгддэг "Шибүсава Эйичи"-гийн хөргийг залсан юм. За тэгээд энэ хүн нь эдийн засгийн олон олон шинэчлэлийг санаачлагч, мөн 500 орчим компанийг үүсгэн байгуулж, хөгжүүлэхэд гар бие оролцсон, банк санхүүгийн хөгжилд ч үнэтэй хувь нэмэр оруулсан хүн юм билээ.  

Тийм хүнийхээ зургийг 00 цаасандаа хэвлэчихдэг нь болж байгаа ч юм уу даа. Ха ха.

Энэ тоо ч яахав дээ, бэлгэ дэмбэрэлтэй. Ийм тоо харсаар байгаад энэ тоо шигээ хадгаламжтай болох юм ч билүү? Хо хо. 

Монголчууд бид чинь амны бэлгээр ашдын бэлгэ гэж ярьдаг даа. Тийм болохоор ширээн дээрээ байлгаад, манайхны хэрэглэдэг бор 00 цаас шиг бүх юмаа л арчина гэж бодоод.

Тэр бор 00 цаас бас л агуу ашигтай цаас тийм ээ? Ширээгээ, гараа, амаа, гөбсөө, асгасан цутгасан юмаа, шалаа гээд л арчихгүй юмгүй л байдаг юм билээ. 

Ямар сайндаа түрүү жил монгол явсан нэг япон эмээ тэрхүү бор 00 цаасыг бүр бишрээд, бэлгэнд зөндөөг авчирсан байж билээ? Надад арай ч бэлэглэчихээгүй. Сонин болгож яриад, хамт явсан хүмүүс нь толгой дохиж суусан. Ха ха.

Гадаадад амьдарна гэдэг чинь заримдаа нүд орой дээрээ гарахыг хэлнэ ээ гэж...

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Хүн аалз

Зээ бага зулзага монгол явж ирэхдээ ийм өмсгөлтэй ирсэн. Монголд онгоцноос буухдаа аавынхаа монгол малгайг өмсөөд л чухам монгол хүн газардсан юм. Тэр малгайг гэхдээ дахиж өмсөөгүй ээ. Маллаж явах гэж ээжид бол үнэн төвөгтэй байсан шүү. 

Аан өвөөтэйгөө золгохдоо нэг өмссөн юм байна, Цонжин Болдогт. Тэгээд л бусад өдрүүдэд өмсөөгүй, машинд юм хуманд дарагдаж хэв нь алдагдчих гээд үнэн ядаргаа байсан шүү. 

Угтаа гэрийн эзний малгайг бол асар их хүндэтгэж дээдлэх ёстой тийм ээ? Би чинь тиймэрхүү ёс заншил муу мэднэ, заримдаа ёс алдана. Гэхдээ сэтгэлдээ бол дээдэлдэг шүү. Ккк.

За юу бичиж байлаа? 

Харьж ирэхдээ тэр чигээрээ хүн аалз болоод хувирчихсан. Бэлгэнд авсан өдрөө хэд тайлж хэд өмссөн юм бүү мэд. Эмээ нь тоолоод, сүүлдээ тоогоо алдсан. Аргагүй шүү дээ, нелонон материалтай болохоор дорхноо л халууцна. Тэгээд л тайлна. 

Тэгснээ хорхой нь хүрээд, дахиад л өмсөнө. Одоо ч гэртээ нэг өмсөж, нэг тайлж тоглож байна. Хайр хүрээд байгаа, удахгүй л дуугаа хураасан том агаа болно доо гэж бодохоор өөрийн эрхгүй эрхлүүлээд л... 

Яг л энэ чигээр нь хэдэн жил байлгамаар ч юм шиг. Хи хи.

Хамгийн гол нь орчин их нөлөөлж байна тийм үү? Өө тийм, онгоцонд 00 орох гээд л явж байсан чинь замд өөрөөс нь хоёр нас нарангийн л дүү байх, нэг хөөрхөн жаал бас яг ийм хувцас өмсчихсөн сууж таараад. 

Зулзагын нүд гялалзаад л явчихсан. Ам л нээвэл хүн аалзны хувцас яриад, тэгээд дүү минь авч өгсөн. Бэрийг минь "ээж" гээд дуудчихна, монгол дахь ээж нь авч өгөөд. Хэ хэ.

Орчин гэсэн дээ, тэр нь зах, дэлгүүрээр дүүрэн эрээн мяраан тоглоом, хувцас. Яг аваад өгчих гэхээр бас яг энэ гээд авчих зүйл олдоггүй ээ, надад. Угаасаа ч би жаахан "нарийн" талдааг ч хэлэх үү? Ха ха. 

Би өөрөө хэзээ ч үүнийг авч өгөхгүй ээ. Бэр минь л ганц ирэхэд н ь гээд  эрхлүүлсэн. Дүү минь бүр нугасгүй, нэг л удаа жаахан ширүүн дуугарсан гэсэн. Тэр нь намайг дагаж орилоод, машины хаалга онгойлгох гээд байхаар нь боль гэж чангахан дуугараад, өнөөх нь гайхсан гэсэн. Хо хо. 

Би л ганцаараа монголд жаргаагүй ээ, зулзага ч өөрийн хэмжээнд жаргасан байх аа. Ха ха. Хүмүүс эрхлүүлээд л, бэлэг өгөөд л, зайрмаг авч өгөөд л...

Ирэх жил дахиад явна л гэсэн хүн байна. Ижий аав нь мөнгөө л цуглуулна даа. Гэснээс одооноос бүсээ чангална даа, олон олон арга хэмжээтэй бид. Цаг тухай бүрт нь бичээд явахыг хичээнэ ээ.

Түр баяртай, бүгдэд нь амжилт хүсье.

1984 үргэлжлэл

Талд нь хүрсэн шүү. Унших тусам л аймар санагдаад байх юм. Нуруугаар хүйт оргино гэдэг билүү? 

Хайрын яам билүү? Бас л зэвүүн яам юм аа. Залуусыг дурлалцахыг хориглоно. Бэлгийн харьцаанд орохыг эсэргүүцнэ. Гэхдээ "Нам"ын зарим нэг нөхөд тусгай эрхтэй шиг байна лээ шүү. 

"Намын тулган хүлээлгэж буй худал хуурмаг бүрийг хүн болгон хүлээн зөвшөөрөх юм бол, бүх баримт бичгийг худал хуурмаг домгоор дүүргээд, дахин давтаад байх юм бол эдгээр нь түүхэнд үнэн болж үлдэхээс өөр яах юм?". 

"Хэн өнгөрснийг гартаа авна, тэр ирээдүйг ч атгана. Хэн өнөөдрийг гартаа авна, тэр өнгөрснийг бас атгана" гэсэн Намын лоозон бий. 

Зэвүүн лоозон байна уу? Миний багадаа үздэг байсан түүхийн хичээлийн тэн хагас нь худал зохиомол, домог шахуу зүйл их байсан гэж эдүгээ яригдаад байгаатай агаар нэг байгаа биз? Нэг намын дарангуйлал ийм л айхтар байх нь...

Зохиолын гол баатар болох Смит нь Таймс сонины алдааг засаж залруулах. Энэ ажил нь бас л зэвүүн ээ. Том ахын хэлсэн зүйлийг хэлээгүй болгож өөрчилнө, хэлээгүйг нь хэлсэн болгож залруулна гэх мэт. 

Бүр хуучны, хэдэн жилийн өмнөх дугаарыг ч өөрчилж болно, Нам эсвэл Том ах хүсвэл...

Жишээ нь "...Элбэгийн яам 4 дүгээр сард 145 сая хос гутал үйлдвэрлэнэ гэсэн төлөвлөгөө гаргажээ. Хэрэг дээрээ 62 сая гутал үйлдвэрлэсэн хэмээн мэдээлнэ. Смит төлөвлөгөөт зорилт 57 сая гутал байсан мэтээр засварлана, төлөвлөгөөг давуулан биелүүлсэн байдлаар харагдуулах ёстой шүү дээ..."

Энэ хэсгийг уншсан чинь биднийг багад 5 жилийн төлөвлөгөө гэж ирээд л их ярьдаг, бичдэг байсан нь цаагуураа энэ номд гардаг шиг байсан болов уу? гэж өөрийн эрхгүй бодогдоно. 

"Жинхэнэ итгэж үнэмшсэн хүн сэтгэхгүй гэсэн үг, тийм шаардлага байхгүй болох юм. Жинхэнэ итгэл үнэмшил бол ухаарал сэхээрэлгүй байдал мөн". 

Үнэн үг санагдаад, зарим нэг зүйлд эргэлзэж, юу билээ? гэж бодож үзэх ёстой гэж хаа нэгтээгээс уншсантай минь таараад. 

"Тэд ухаараагүй цагт хэзээ ч босохгүй, харин босохгүй бол хэзээ ч ухаарахгүй". 

"Өнгөрснийг баллуурдсан, баллуурдсанаа мартсан, худал хуурмагууд үнэн болж хувирсан". 

"Намын туйлын зорилго нь аварга, агуу, сүртэй: Ган, бетоны үйлдвэрлэл, асар том машин, хөнөөлт зэвсэг, адил сэтгэдэг, ижил лоозон хашхирдаг, цуцалтгүй ажилладаг, мохошгүй тэмцдэг, ёсолдог, мөрддөг, нэг эгнээгээр алхсан, нэг ижил нүүр царайтай гурван зуун сая хүн". 

Гэх мэтчилэн намтай холбоотой зүвүүн зэвүүн хэсгүүд их гарна. Болдог бол бүгдийг нь л түүгээд биччихмээр байдаг. 

Смит Жулия хүүхэнтэй болзоод, учир ургуулна аа. Болзох гээд явж байгаа нь, болзсон газар нь, болзоот газраа хүрэх зам нь, болзоот хүүхний зан авир, өөрийх нь гаргаж буй зан, үйлдэл зэргийг уншаад, одоо ч иймэрхүү улс оршдог гэж бодогдоод. 

Бидний сайн мэдэх Хойд Солонгос. Хойд Солонгосоосоо оргосон хүмүүсийн ном, тэмдэглэл зэргийг уншихад энд бичигдсэн шиг үйл явдлууд гараад байдаг юм. Чанга ярьж болохгүй, олны нүдэнд ил болзож болохгүй...

Болзоот бүсгүй нь нийгмийн идэвхи маш сайтай. Элдэв лекц, жагсаал цуглаан, бэлгийн харилцаанд орохын эсрэг залуусын холбооны ном тараах гээд л. Харин далдуур бол эсрэг үйлдлүүд үйлдэнэ. 

Одоогийн манай зарим нэг лам нар шиг. Ха ха. Наанаа маш уран чамин үгтэй, нүгэл үйлдэж болохгүй бла бла. Цаагуураа тамд очих дайны нүгэл үйлддэг шиг...

Өө тийм үзэн ядах долоо хоног, үзэх ядалтын хоёр минут гээд л сонин сонин зүйл их уншина шүү. Хэ хэ. 

Соц нийгмийнхэн хөрөнгөтний нийгмээ үзэж ядаж ярьж, ухуулдаг шиг. Угтаа төрийн дайсан. Гэхдээ теледэлгэцээр өдөр бүр ухуулах учир "ардын дайсан" болоод хувирчихаж байгаа юм.  Нэр нь хэн билээ? Голдштейн. 

Үлдсэн тал хэсгээ уншаад дахин нэг төгсгөл бичихийг хичээнэ ээ. Хэдийгээр талдаа орсон ч шантрах үе гарна. Тэр үед нь жижиг нимгэн ном гаргаж ирж уншина. 

Ямартай ч уншиж дуусгана, би чадна аа, нар мандана аа. Хэ хэ. 

Ойрд япон хэлээр ном уншсангүй шүү. Мартчих вий дээ. Хи хи.

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Амттан ба цирк

Хуучнаар "Их дэлгүүр" орчихоод, найзтайгаа зогсоол руугаа алхангаа замдаа амттан идээд. Тун дажгүй, нам гүм газар орсон. Хааяадаа ганцаараа ороод амттан идэнгээ бясалгасан ч болохоор. Хо хо.

Японд хөдөө нутагт амьдардаг би нам гүм орчингоо бас үгүйлээд байсан. Төрөлх хотын минь хүн болон унааных нь ихийг ээ. Бага залуудаа хотоосоо нисэхэд арай ч ийм их хөл хөдөлгөөнтэй байгаагүй юм өө.

Яг үүний хажууд "Сакүра" кафе байдаг юм билээ. Эхэндээ тийшээ ороод, орчноо тойруулж харчихаад буцаад гарсан. Учир нь гоё намуухан орчин хүссэн. Сакүра хоол гардаг болохоор хүн ихтэй байсан. 

Тэгээд ч буцаж очоод тэртэй тэргүй япон хоол, амттан идэх юм чинь тийм ээ? 

Хүмүүсийн ам яриагаар бол Сакүрагийн амттан тун дажгүй, баяр ёслолоор захиалж иддэг "хүүхнүүд" олон юм билээ.

Илчлэг чанар нь бага элдэв хольцгүй халуун коце, нэрстэй бялуу нь миний захиалга. Нэрсийг биед сайн, ялангуяа хараанд сайн гэж уншсан тул сүүлийн үед амттан захиалах болбол нэрстэйг сонгодог болсон.

Мөн нэрс жимсийг аль болох олоод идчихийг хичээдэг ч олдоц ховор, үнэтэй. Хаа сайгүй л юм үнэд орж байна шүү. Яваандаа мацагтан болохоос дөө. Сиддхарта шиг өлсгөлөн явдаг, өл дааж чаддаг болно оо... Хи хи.

Яг булангийн цонхны дэргэдэх суудлыг эзэгнэнхэн суусан чинь цирк харагдаад. Бага насны минь гэгээхэн, цагаахан, мөрөөдөмтгий дурсамжууд нүдний өмнүүр жирэлзсэн.

Цирк үзнэ, циркэд зохиогдож буй элдэв үзмэрүүдийг үзнэ гэдэг чинь маш их тансаглал байж. Завсарлагаанаар нь доош бууж идэх юм эргүүлээд л. 

Циркийн барилга дотор ороход л цаанаасаа нэг тийм мөрөөдлийн байшинд орчихсон юм шиг санагдаад, сэтгэл хөөрөөд жингүйддэг байжээ, одоо бодоход.

Тухайн үед өдрийн тэмдэглэл бичдэг байсан бол гэж өөрийн эрхгүй бодогддог. Нэг бол ингээд элдвийг бурж бичдэг цахим блог байсан бол тийм ээ? 

Хүүхдийн гэнэн цагаахан мөрөөдлөөр сайхан бичих байсан байх шүү...

"Хаана яваа бол доо? циркчид минь" гэж дуулмаар аа...

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Америк бэлэг

Нэгэн үйлчлүүлэгч бэлэглэсэн юм. Нью-Йоркод амьдардаг гэлүү? яваад ирсэн гэчихэв үү? 

Ямартай ч бидэнд ийм амттан өгсөн. Маш нялуун, чихэрлэг.

Ийм гонзгой хайрцагтай. Гүзээлзгэний орц бүхий кремэн хавчуургатай. Надад бол дан ганц жигнэмэгээрээ байсан нь илүү амттай санагдсан. Дотроо ийм тугалган цаастай, тугалган цаасан дотор дахиад хуванцар савтай.

Өөр нэг төрлийх нь. Крем нь өнгөт амттан бүхий юм билээ. Бялуу зэргийг хийхэд хэрэглэдэг дээ, гонзгой, богино, өнгө өнгийн, ширхэгэн сахар гэх үү? Ха ха. Монгол хэлний үгийн баялаг минь иймхэн л байна дөө. 

Аргагүй л америк амттан байна даа гэж бодсон. Маш нялуун. Яахав гашуун кофе, нэг бол гашуун ногоон цай уунгаа хамт идвэл тохирч магад. 

Цуврал болгож оруулсан бэлэгнүүдээс аль нь дажгүй санагдав даа? Хэ хэ. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Саримс шарах арга

Монголд дайлуулахдаа нэгэн гоё амттан олоод. 

Шарсан саримс. Төмс луувантай хамт шарсан. Салахын аргагүй амттай. Би ч угаасаа саримс, сонгинод дуртайг ч хэлэх үү? Түүхийгээр нь ч идэж чадна, бүр идчихдэг. Ха ха.

Энэ зураг дээр зүүн буланд харлан харагдаж буй нь би амаа олохгүй идсэн саримс шүү. Дүүгийн хөөрхөн зулзагууд бас дуртай, надтай уралдаж идээд, би ч бас уралдаж хурдан хурдан зажлаад, зөндөөг идсэн. Уралдаж идэх амттай байдаг тийм ээ? Ха ха.

Би өөрөө яг ингэж шарж идэж сурна гээд төлөвлөчихсөн байгаа. Яг одоогоор шард идэж амжаагүй байна. Дуковондоо шарсан. Манайх дуковгүй ч яаж ийгээд яг ингэж шарж сурна даа. 

Дүүгээсээ асууя байз, дэлгэрэнгүй.

Ямартай ч хальстай нь шарна. Дээд хэсгийг нь жаахан хэрчинэ. Болсон хойно нь хальснаас нь гаргаж идэхэд хачин сайхан амттай болно. Харахад амархан л даа. Яг шарахад ямар байх нь уу?

Шинэ цэстэй болсон, энэ удаагийнхаа монгол дахь "айлчлал"-аараа. Хо хо.

Суусан газраасаа шороо атгана аа гэж энэ шүү дээ. 

Дараа зочдоо шарсан төмс, шарсан махтай мөн энэ шарсан саримсаар дайлахыг хичээнэ ээ. Би чадна аа.

Шарж сурчихаад тайлангаа бичнэ ээ, энд.

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Хятад бэлэг

Энэ удаагийх нь Хятад шүү. 

Энд хоёр аймаг мужийн солилцоогоор "Нутгийн удирдлагын ордон"-д дадлага хийхээр ирсэн хятадын орон нутгийн төрийн албан хаагчийн бэлэглэсэн бэлэг. 

Ногоон ууттай нь буурцаг. Зурагнаас нь харахад л ойлгомжтой. Бага байхдаа иддэг байсан "шанцай" гээчтэй адил ч юм шиг санагдсан. Гэхдээ яг ч биш л дээ. 

Гэснээс би сая хотод нэг дэлгүүрээс шанцай бий юу гэж асууж байгаад авч идсэн. Биш байсан. Уг нь хятад хүнсний барааны дэлгүүр байсан юм. Бүх л хүнс байсан. Хатаасан жимс, элдэв даршилсан ногоо гээд л...

Бор ууттай нь сүүтэй цай. Аягыг нь харахад л ойлгомжтой. Мөнгөн аяга. Ажлын газрын нэг хүүхэн ууж үзсэн. Шар будаа хөвөөд, гайхаад байх шиг байсан. Хийцтэй, шар будаатай цай. 

Би уугаагүй л байна. Угаасаа монголынхоо ийм найруулж уудаг сүүтэй цайг ч нэг их уугаад байдаггүй юм өө. 

Жаахан сэрүү орохоор ууна аа. 

Гэснээс монголд зарагддаг зарим нэг сүүтэй цай онцгүй тийм ээ? Би бол эндхийн сүүгээ хярамлаад уучихдаг, хаая сүүтэй цай уумаар санагдвал. Хоруу чанар нь бага, тийм үү?

Амт чанар нь сайн бол бэлгэнд өгөхгүй юу. Анхаарна биз дээ? Уншихгүй байх л даа үүнийг. Хэ хэ.

Түр баяртай, бүгдэд нь амжилт хүсье.

Тайвань бэлэг

Тайвань бэлэг. Өөр салбарт ажилладаг тайвань хүүхэн бэлэглэсэн. Зуны амралтаар мөн л эх орондоо оччихоод ирсэн. 

Тайвань улсын нэг давуу тал нь ирж очиход онгоцны тийз хямд, хоёр орны харилцаа тун чиг нөхөрсөг. Атаархмаар өө. 

Манай хоёр орны харилцаа ч тун нөхөрсөг хэрнээ онгоцны тийз үнэтэй тийм ээ?

Зулзаган хулс модоор хийсэн жигнэмэг. Амт тун дажгүй санагдсан. Японд мөн энэ хулсыг дөнгөж хөрснөөс нь цухайгаад, зулзаган байхад нь ухаж төнхөж гаргаж ирээд, хальслаад чанаж иднэ ээ. 

Өмнөх блогтоо ч мөн энэ тухай бичсэн санагдана. Учир нь би зулзагаа дагуулаад л, ухаж төнхөөд, чанаж идээд. Ээждээ загнуулж байсан юм. Газар хөнддөггүй өдөр газар сэндийчсэн байна гэж. Хэ хэ.

Том уутандаа ийм жижиг ууттай. Овоо хэдэн ширхэгтэй. Манайханд хүрэлцсэн. Хэ хэ. Заримдаа хуваагаад тараахад тоо нь хүрдэггүй тохиолдол гарна. 

Ээждаа загнуулснаас хойш биднийг дууддаг эмээ өвөө хоёр ч завгүй болсон уу? Нас ахиад уул руугаа явахаа больсон уу? Бүү мэд. Ойрын хэдэн жил чимээгүй л байна. Нэг утасдаж мэнд мэдье дээ...

Жижиг уутандаа ийм гурван ширхэгтэй. Хатуувтар талдаа. Жигнэмэг гэхэд бас ч яг жигнэмэг биш ч юм шиг. Яг юу гэж хэлэх үү? 

Улс улсын бэлгийг таницуулчих санаатай. Санаа оноо авмаар зүйл байх ч юм билүү, тийм ээ? 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Вьетнам бэлэг

Энэ зун хамт ажилладаг вьетнам хүүхэн бас эх орондоо харьчихаад ирсэн. Намайг бодоход богино хугацаанд явчихаад ирсэн. Охинтойгоо хамт. Ганц л хүүхэдтэй. 

Цар тахал зэргээс болоод бас л харьж чаддаггүй, охин нь хэл усгүй болчихлоо гээд л бидний санаа зовдог асуудал ижил...

Авчирсан бэлэг нь. Хатаасан жимс. Халуун дулаан уур амьсгалтай, жимсний орон гэсэн шиг л. Атаархмаар өө. Хэ хэ. Хатаасан жимс амттай тийм ээ? Жаахан үнэтэй л болохоос, японд. 

Гэхдээ бид ч чамлахааргүй ээ. Сайхан тордоод, ургуулаад, арчлаад явбал байгалиараа, зэрлэг сайхан жимснүүд их. Гол нь байгаль эхтэйгээ зөв харьцаж, хайрлаж, гамнаж байх ёстой тийм ээ? Талархнам, эх сайхан нутагтаа. Түүнийгээ өв тэгш бидэндээ үлдээсэн өвөг дээдэс буурлууддаа сүсэглэнэм...

Наргил модны тос ч юм уу, жимснийх нь ч юм уу бүү мэд, ямартай ч нэг юмных нь орцтой жигнэмэг.

Амт бол тийм ч гоц гойд сайхан биш. Зураг хөрөг бол тун дажгүй байгаа биз? 

Би ч жигнэмэг авч ирж болно л доо. Гэхдээ дан ганц гурил, тос, сахарны найрлагатай бол эд нар тоохгүй. Тийм үү? 

Аан тийм найз минь надад "Аму"-гийн бүхэл үрийн гурилаар хийсэн жигнэмэг өгсөн. Гэрээрээ амтархан идсэн. Дараа нээрээ тэрнээс нэлээдийг авчирч бэлэглэж болох юм байна шүү.  

Түр баяртай, бүгдэд нь амжилт хүсье.

Содон чимэглэл

Хажуугийн Шиманэ мужийн иргэдийн танхимын үүдэн дэх кофе шоп. Иргэдийн танхим гэдэг нь манайхаар бол соёлын ордон нь. 

Тэнд бид дунд зулзагын захыг мушгих ажилтай явсан юм. 

Бүтэн өдөржингөө тэнд өнжсөн тул үе үе орж гарч сэлгүүцнэ. Эндээс боргол авч уусан. 

Ойрхон тэв хавиараа зугаалаад, зураг хөргөө авахуулаад, нуурын эрэг ороод, буцахдаа өдрийн хоол идээд. Хоёулхнаа болзов. Багыгаа айлд үлдээчихээд. 

Тааз нь өвөрмөц санагдаад шууд л зураг дарсан.  

Болоогүй ээ, хүмүүсээс санаа ч зовохгүй тал талаас нь зураг дарсан. Гэхдээ аль болох хүн оруулахгүй гэж бодсон ч орсон байна лээ. Одоо яая гэхэв. Тэдгээр хүмүүс миний блогийг олоод уншчихгүй л байлгүй тийм ээ?

Кофе шоп ажиллуулдаг, ажиллуулах сонирхолтой хүмүүст бас санаа авч болохоор тийм ээ. Юм хийдэг хүмүүс чинь маш өчүүхэн зүйлээс шинэлэг, содон санаагаа олдог гэсэн. 

Би одоогоор юу ч хийгээгүй тул, толгойд ёнк гэж орж ирдэг зүйл ховор ч содон, хөөрхөн, өвөрмөц санагдсан зүйлд бол нүд яваад байна шүү. 

 

Ирээдүйд ямар нэгэн юм ажиллуулах ч юм билүү? Мөрөөдөхөд мөнгө төлөхгүй. 

За түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.  

Бэлэг

Энэ жил ажлынхандаа бэлэглэсэн бэлэгнийхээ зургийг оруулж, бичихгүй бол алдас болох гээд байна аа. 

Өнгөрдөг жил аарцан үрэл өгсөн. Амсчихаад л, нэг их тоохгүй байсан юм. Өөрөө л ихэнхийг нь идсэн. 

Сая явж ирэхдээ энэ зурган дээрх "Чацарганы охь"-ийг бэлэглэсэн. Яг л энэ зураг дээрх "Чацарганы охь"-ийг худалдаж авч ирсэн. Олдоц муу юм билээ. Хэд хэдэн хүнсний дэлгүүр орсон. Замд тааралдсан дэлгүүрүүд. Хотын зах руу явж байсныг ч хэлэх үү. 

Үлдсэнийг нь дүүдээ захиж авахуулсан. Хотын төвөөс. Цагаа тулахаар юм ч олдохоо байчихна шүү. 

Хүний тоогоор нэг, нэг хүнд нэг годгор ууттай оногдоно. Илүү гаргахгүй. Хэ хэ. 

Эрүүл мэнд, гоо сайханд, арьсанд асар тустай гэж тайлбарлаад өгсөн. Чацарганы тухай бяцхан танилцуулгыг ажлынхаа сэтгүүлийн нэг дугаарт бичиж өгч байсныгаа сануулж хэлээд, тэрийг сөхөж унш, нетээс хайгаад үзээрэй, ач тусыг нь дэлгэрэнгүй бичсэн байдаг шүү л гэлээ. 

Ууж үзээд ам сайтай байсан. Амт нь дажгүй юм, харин үнэр нь нэлээд хурц юм гэх хүн ч байсан. Нэг хүүхэн бүр нетээс захиалж авсан. Учир нь шээс хөөгөөд, хорыг минь гадагшуулж байгаа мэт санагдаад гэсэн. 

Хэсэг ууж үзээд үр дүнг нь хуваалцах юм гэсэн. "Гаумарал" гэдэг компани зардаг юм билээ, энд. 

Халуун усанд найруулж уусан гэх хүн байхад. Гаазтай усанд бага багаар найруулж уусан гэх хүн ч байсан. Зарим нэг нь дуурайгаад, гаазтай усанд найруулж уугаад тун зүгээр юм байна гэсэн. 

Би өөрт байгаа ганц годгорыгоо гаазтай усанд найруулж ууна даа гээд хав дарчихсан байгаа. Тун удахгүй ууж үзээд сэтгэдлээ бичнэ ээ. 

Зулзагын цэцэрлэгийн багш нарт ч бэлэглэсэн. Мэддэг багш мэр сэр байна гэсэн. Зарим нь захиалж авч уудаг гэсэн. Бодвол хятадынхыг авч уудаг байх. Би дээрх ажлынхаа хүүхэнд монгол нь зүгээр гэж байгаад монголынхыг авахуулсан гэж байгаа. Хэ хэ. 

Нэг зүйл ойлгосон. Япончууд ч гэсэн биед сайн гэвэл уудаг л юм байна, иддэг л юм байна гэж. Хи хи. 

Зулзагын цэцэрлэгт жамц давс бас бэлэглэсэн. Хоолондоо хэрэглээрэй гээд. Хэрэглэсэн эсэхийг мэдэхгүй л байна. 

Танил өвөө эмээ нартаа "Янмал"-ын оймс бэлгэнд авсан. Зузаанаас нь. 

Гэснээс манайхны үйлчилгээний салбарын чанар гологдохоор байна аа. Нуугаад яахав. Сайн тайлбарлаж зарахгүй байна, лангуугаа андуураад хэд дахин дээш доош гүйлгэв гээд л. Бухимдсан зүйл гарсан гарсан. 

Оймс, чацарганы охь гээд хоёрхон зүйл авахдаа нэлээд бухимдсан шүү. Худалдааны байгууллагад ажилладаг хүн уншиж байвал анхаарна биз дээ? 

Түр баяртай, бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Өвөөтэйгөө золгосон нь 2

Анх удаагаа үзэв. Үзэж амжаагүй байсан ижий аав, дүүгийнхээ гэр бүлтэй хамт үзсэн. Хөөрхөн адал явдалтай бас. Гэхдээ нууц үлдээнэ, энд бичихгүй. Хэ хэ. 

Өвөөгийн асар том хөрөг. Анх гарахад нь их л шинэлэг хөрөг байна даа гэж харсан. Одоо ч тэгээд хүн болгоны нүүрномд энэ зураг байх тул дассан. Бид ч дүрмийн дагуу зургаа татуулсан. 

Ноолууран дээр урласан хөрөг. Говь гэж бичээстэй байдаг юм билээ. 

Барилгын хувьд их дажгүй, цэмцгэр барилга болсон санагдсан. Настан буурлуудад хөнгөлттэй. Хүүхэд хэдэн нас хүртлээ үнэгүй гэчихэв ээ. Санадаггүй. 

Энэ удаад гадаад хүнтэй яваагүй тул, гадаад хүн хэд гэж байсныг сонирхсонгүй. Бодвол монгол хүнээс илүү үнэтэй байж магад. Энэ жаахан сонин тогтолцоо тийм ээ. Хямдруулж чаддаггүй юм бол адилхан л төлбөртэй байвал гэж боддог доо. 

Хүн ихтэй байсан. Мэдээж гадаад хүн. Хөөрхийс, манайхыг зорин ирчихээд, нэг тийм ялгаварласан байдалтай мөнгө төгрөг илүү нэхэхэд нь гонсойдог байх даа. Тийм үү? Дахиад л үнэ, төлбөр, мөнгө биччихлээ. Эрүүл ухаанаар, уужраад нэг бодоод үзээрэй. 

Хэрэв чи хаа нэгтээ гадаад улсад явж байсан чинь, нутгийн хүмүүс болон гадаад жуулчдад эсрэг тэсрэг үнэ, төлбөр бичээстэй байвал яаж хүлээж авах вэ?

Хаалга нь сүртэй юм билээ. Гадаад орны ямар нэгэн үзмэрийн барилгад орох гэж байгаа мэт. Хи хи. 

Хамгийн дээд давхарт нь тусдаа үнэтэй үзэсгэлэн болж байсан. Хүүхдүүдтэй явж байсан тул шуртхийгээд л гарсан. 

 

Нэгэн зөвлөгөө өгөхөд, бага насны хүүхэдтэй хамт орвол тухтай үзэж чадахгүй юм билээ. Түүхийн хичээл үздэг, түүх сонирхдог сургуулийн насны хүүхдүүд бол тун дажгүй шимтэн үзэх байх.

Нэг давхрын бэлэг дурсгалын дэлгүүрээр орсон. Үндсэн үзмэрийнх нь тайлбар номыг худалдаж авсан. Санхүүгийн боломжтой бол худалдаж авч ороод, хамтдаа уншаад, хараад явчихбал зүгээр санагдсан. 

Тувт идэж ууж яваагүй, бас ч гэж үзсэн харсан зүйл бий шүү. Ккк. 

Түр баяртай, бүгдэд нь амжилт хүсье.

1984

"Амьтны ферм" номтой хамт захиж авчруулсан. Бас их шуугиулсан агуулгатай ном шиг санагдсан. Би ч юунаас нь дутахав. Аль болох сайн гэсэн, шуугиулсан номыг уншина л гэнэ шүү. Хэ хэ. 

Их дээр эхлээд, дундуур нь өөр ном уншаад явчихаж ээ. Зориглон барьж аваад уншиж дуусгахаар сэтгэл шулуудаад, боссон ч суусан ч, орсон ч гарсан ч барьж авч байна. 

Өмнө нь уншсан "Ясан зүрх"-ийг бодвол агуулга нь хэцүү хэцүү. Хайр дурлал гарахгүй, хэ хэ.

Жорж Оруэлл. "1984". Ном уншдагууд бол аль хэзээний уншчихсан байдаг юм билээ. Надад нэг тийм хүн бий, түүний уншсан номыг би бас уншмаар санагдаад байдаг. 

Мэдээж сонирхол өөр өөр. Мөн тэр эрэгтэй. Түүх, намтар сонирхдог. Би дуурайна гэж бодож байгаа. 

Ядаж түүний уншсан ганц нэг номыг нь яаж ийгээд олж уншина гэж өөртөө зорилт тавив, сая монгол явж ирэхдээ. Хэ хэ. 

Гэрт нь байсан номноос хоёр номыг бэлгэнд авчихсан. Өгчих л дөө, гэсэн харцаар харж байгаад. Нэг ном нь гадуур олдохгүй, ховор гэсэн. Ёстой гоё, маш их баярлалаа. Хо хо. 

Тэр краш маань энэ номыг уншчихсан байсан. Тэгэхээр нь би хойш нь тавьчихсан байсныгаа бүр хэрэг болгон уншиж эхэлж байна. Одоогоор 80 гаран хуудас дээр явж байна. 

Агуулга нь ёстой зэвүүн санагдаад болдоггүй. Уг нь зохиол нь зохиолчийн улс төрийн хамгийн шилдэг зохиолуудынх нь нэг бөгөөд 1948 оны сүүлийн хоёр тоог байрыг нь сольж нэрлэсэн ба ирээдүйг зөгнөж бичсэн ном. Зохиолч нь 1949 онд зохиолоо хэвлэлтэнд өгөөд 1950 онд нь таалал төгсчихдөг нь харамсалтай юм тийм ээ?

"ТОМ АХ ЧАМАЙГ ХАРЖ БАЙНА" энэ их зэвүүн үг байгаа биз? Яагаад ч юм манайд нэг хэсэг "САЙН АХ" гэдэг үг дэлгэрсэн тийм ээ? Энэ хоёр үг их ойролцоо утга агуулаад байх шиг тийм үү? Ха ха. 

Мөн "АНГСОЦ" гэдгийг нь "МОНГСОЦ" гэж уншаад л явчихад болмоор. Тэгээд л бодно, хэрэв бидний магтан дуулж, дурсах дуртай соц нийгэм өдийг хүртэл үргэлжилсэн бол гэж. Шууд энэ номон дээрх баахан цагдаа, яамдууд төсөөлөгдөөд, миний бүх үйлдэл хараа хяналтан дор, үнэн уйтай амьдрах гээд байна. 

Сэтгэхүйн цагдаа, Бодлын цагдаа, Үнэний яам, Энх тайвны яам, Хайрын яам, Элбэгийн яам гэж гарна. 

Хайрын яам нь залуусыг хайр хийхийн эсрэг байр суурьтай, хайрлалцаж дурлалцахыг хориглоно гэх мэт. Аймар уу? Хэрэв бид энэ нийгэмд амьдарч байсан бол юун "Өөрийнхөөрөө дур 50" гэдэг ном уншаад, дур тавих. Эрэгтэй хүн хараад шууд зугтаах ёстой юм шиг байна, худалч хүнд. Ха ха. 

Зэвүүн зэвүүн хэлц бас их гарна. Ялалт жин, Ялалт янжуур, Ялалт кофе гэх мэт. Бидний нэг юм бүгд Чингис нэртэй дээ, түүнтэй өнгө ижил. 

Ууршуулчихсан гэдэг зэвүүн үг ч гарна. "Нэрийг чинь бүртгэлээс хасаж хаяад, хийсэн бүхний чинь ул мөрийг устгаж, хэзээ нэгэн цагт байсныг чинь мартуулна. Чи устгагдсан, сөнөөгдсөн. Үүнийг энгийн үгээр "ууршуулчихсан" гэдэг юм".

Бид ч нэг намын дарангуйлал, нэг хүнийг тахин шүтээд, том ахын үзэмжээр олон олон сэхээтнүүдээ, сэтгэдэг толгойнуудаа, үнэнч шударгуу хүмсүүдээ, одооныхоор бол чадалтай хүний нөөцүүдээ ууршуулчихсан тийм ээ? Бодохоос л аймар. 

Хэрэв би тухайн нийгэмд амьдарч байсан бол аль хэдийн ууршчихсан байх байхдаа гэж бодов. Учир нь жаахан эсэргүү бодолтой шүү дээ. Одон тэмдэгний харшилтай, нүсэр тэмдэглэдэг элдэв баяруудын харшилтай гэх мэт. Хо хо. 

Одоогоор 100 хуудсан дээр явж байна. Дахиж тэмдэглэл бичнэ ээ. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Өвөөтэйгөө золгосон

Дандаа л идээгүй л дээ, нэг айлд бүгчихээд. Ха ха. 

1 жилийн өмнө очихдоо "өвөө"-гийнхөө хөшөөн дээр очиж амжаагүй юм. Томчууд нь бүгд оччихсон байсан тул, тэгээд ч зулзагууд багад нь оччихвол санахгүй гэж бодоод нэг их хүчлээгүй. 

Энэ жил найзуудтайгаа хамт явсан. Буу халангаа, тааваараа явсан. Мэдээж эрт гарцгаасан. 

Аминдаа бага зулзагыг өвөөтэй нь золгуулах гэж зорьж очсон. Өнөөх нь сүрдсэн байх аа. Хамгийн гол нь ээжтэйгаа хамт яваа учраас тааламжтоай байсан. 

Хамт явсан найз бол үүх түүх сонирхдог, замд таарсан газрын сонирхолтой сайхан түүхийг ярьж өгсөн. Гоё тийм ээ? Яриулаад л, сонсоод баймаар. Ном их уншина, бахархмаар. 

Гэм нь яг ямар газар усны нэр, түүхэн баатрын нэр хэлсэн билээ? гээд мартах янзтай. Хэ хэ. 

Аан тийм, Галдан бошгот. Манжийн цэрэгтэй тулалдаад, ялагдсан газар. 

Гадны жуулчид ихтэй байсан. Олон жилийн хойно очиж буй тул бас л сонихон байсан. 

Дээшээ гарч алсын барааг ширтсэн. Уудам цэлгэр нутгийнхаа салхийг цээж дүүрэн амьсгалсан. Эх орны минь салхи цаанаа л ондоо шүү...

Нүдээ амрааж буй нь. Нүдний хараа илт муудсан, ялангуяа холын хараа. Аминдаа л энд холыг, алсыг харах гэж хичээдэг ч, хаашаа л харна байшин барилга тул тэр бүр чадахгүй ээ. 

Тэмээ 5 хошуу малын минь нэг. Монгол харихаараа тэмээ унаж үзнэ дээ гэж боддог ч, цагаа тулахаар айгаад чадахгүй ээ. Ха ха. 

Ингэхэд би тэмээ унаж үзээгүй ээ. Юугий нь нуухав. Хотод өссөн шүү дээ. Дараа хань ижилтэй явахаараа л унаж үзнэ гэж бодож байгаа. Хөдөө өссөн хүн цаанаа л нэг өөр юм билээ. 

Зурагнуудаа эргэн сөхөөд харж байхад сайхан байна шүү. Дурсгалтай шүү дээ. 

Найзууддаа байрлалаа. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Шөлөндөө

Эрдэнэт яваад, гостоод гэж хэллүү. Ха ха. 

Маргааш нь дүүтэйгээ уулзах ёстой байсан юм. Орой нь гэрт нь айлчлаад, шартсан хүн чинь яахав шөл хийлгэж уугаад. Шартахад уудаг, халуун ногоотой солонгос шөл. Хөлс гараад, шар ч тайлагдаад. 

Дараагаар нь улаан дарс шимсэн шиг. Бүтэхгүй гар гэж бодож байна уу та нар. Хи хи.

Одоо ингээд зурагнуудаа харж байхад зугаатай, хөгжилтэй яваад иржээ. Зураг болгон дурсгалтай. 

Магадгүй та нар, ядаргаатай юм, тувт идсэн уусан хоол ундны зураг гэж бодож байгаа байх. 

Гэхдээ байна аа, наддаан бол бөөн дурсамж, сүүлд уншихад ч тээр жил тэгээд явж билээ, тэгж дүүгийндээ айлчлаад, дайлуулаад, цайлуулаад хонож билээ гэж бодно шүү дээ. Тийм үү? Хо хо. 

Солонгос хоолны газарт захиалж уусан тойгны шөл. Ядаргаанд сайн гээд захиалж өгсөн. 

Японд олсон ядаргаагаа эх орондоо тайлчихаад ирсэн шүү. Хэ хэ. Гоё амттай юм билээ? Ядаргаанд сайн гэсэн болохоор сүсэглэн байж идсэн. Эерэг хандлага. 

Аливаа хүнсийг хор болно гэж бодож идвэл хор л болно. Хишиг рашаан болно гэвэл хишиг рашаан л болно. Тийм үү?

Явахын урд өдөр ёс болгож аавындаа хоноход ижий минь борцтой шөл хийж өгсөн. Аав минь гүзээний салаад хийх гээд гүзээ чаначихаад хүлээсэн. 

Би элдэв амтлагч холилгүй борцтой шөлөндөө хийж байгаад л идсэн. Хачин сайхан амттай байсан. 

Насны намар хаяанд ирсэн тул шөлтэй хоол гэдэг болж мэдэхээр юм билээ. Настан буурлууд лавшаа гээд байдгийн учрыг ухаарах ч тун удахгүй юм шиг байна шүү. Хэ хэ. 

Ядаргаагаа тайлсан хүн ид эрч хүчтэй, хувь хувьсгалын ажлаа амжуулж л байна. Барагдахгүй янзтай шүү, энэ ажлууд...

Зээ, ингээд ер нь идэж уусан бичвэрүүд минь өндөрлөх тийшээ хандсан байх аа. Чилээсэнд уучлал хүсье. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Сиддхарта

7 сард унших ёстой байсан ном. Би 7 болон 8 сарынхаа номнуудыг андуураад урд хойно нь оруулаад уншчихсан. Хэ хэ.

Хатуу хавтастай, жижигхэн хөөрхөн ном. Агуулгыг хэлээгүй шүү. Цүнхлээд явахад асар тохиромжтой. Зөөлөн хавтастай ном цүнхлээд яваад байхаар ирмэг нь нугалараад жаахан онцгүй байдаг даа.

Хэрман Хэссэ нь Нобелийн шагналт зохиолч юм байна. Герман, Швейцарийн зохиолч гэнэ. Дээхний зохиолч хэр нь анх удаагаа л уншиж байна, зохиол бүтээлээс нь.

"Талын чоно" номыг нь олж уншихыг хичээнэ ээ. Учир нь монгол хэлээр орчуулагдаад, номын дэлгүүрүүдээр зарагддаг шиг байна. 

Анх Сиддхарта гэж сонсоод шашны тухай ном гэж бодсон. Гэтэл үгүй юм аа. 

Сиддхарта гэгч залуу амьдралаас ямар нэгэн зүйлийг хайж эрэлд гарна. Түүний дотоод хүн нь яагаад ч юм "ханана" гэж байхгүй, үргэлж л нэг юмны эрэл хайгуулд "дарамтлагдана". 

Хайсаар, эрсээр...

Сэтгэлийн амар амгаланг хайгаад буй нь тэр ажээ. Дотоод сэтгэл, дотоод мөн чанар л агуу зүйл мэт...

Сониноос энэхүү Сиддхарта гэдэг үг нь санскрит хэлний сиддха буюу хүртэх, арта буюу эрэл гэсэн үгнээс бүтдэг гэнэ. Тэгэхээр тодорхойгүй нэгэн зүйлийг хайгаад л байдаг нь нэрнээсээ ч болсон юм шиг.

Хүмүүний сэтгэл доторх эрэл хайгуул, дотоод мөн чанарын тухай бодогдуулсан гүн гүнзгий санаа агуулсан ном байлаа.

Аз жаргал гэгч нь хаана бодитоор оршоод байна? Хүмүүс бид юунд зовж шаналаад байна? Тэрхүү зовлонгийх нь эх үүсвэр чухам юунд байна? гэж ирээд бодож одооны хэллэгээр бага зэрэг "эморно".

Сиддхартаг гэгээрэлд хүрэхэд тусалсан хэд хэдэн дүр бий. Багын найз Говинда, сүүлд нөхөрлөдөг завьчин Васудева, үзэсгэлэнт бүсгүй Камала, түүний хүү...

Васудева түүнд байгалийн дуу хоолойг, бусдыг сонсох тухай зааж сургадаг.  

..."Васудева маш анхааралтай сонслоо. Завьчны хамгийн сайн чанарын нэг нь сонсох чадвар аж. Тэрээр ганц ч авиа гаргалгүй сонсож, ярьж буй хүндээ бүгдийг сонсож тунгаасан сэтгэгдэл төрүүлдэг байна. Тэр юуг ч хүлээхгүй, юунд ч яаруулахгүй, ямар ч магтаал, зэмлэл өгөлгүй зүгээр л сонсдог байв."

... "Тэр ярьсаар л байхад Васудева тайван, түүнийг урьд өмнөхөөсөө ч илүү анхааралтай сонсож байгааг Сиддхарта мэдэрлээ. Хамаг л зовлон, хүсэл тэмүүллийг нь өөртөө шингээн сонсож буй мэт. Ийм хүнд юмаа ярих нь яг л буртгаа голд угааж урсгахтай адил юм. Сиддхарта яриад байх тусам түүнийг хэн нэгэн сонсож байгаа гэж санагдахаа ч болив. Энэ хөдлөхгүй сууж байгаа хүн яг л мод борооны усыг шингээдэг шиг бүх хэлснийг нь шингээн, Сиддхарта голтой, бүр бурхантай ярьж байгаа мэт санагдлаа."...

Би сонсдог хүн биш шиг байгаа юм. Чалчаа талдаа. Одооноос сайн сонсогч байхыг хичээе гэж бодов.  

..."Үг гэдэг санаа бодлыг бүрэн илэрхийлж чаддаггүй. Амаар гарахад л бодож байсан юм санаснаас арай өөр л сонсогддог, жаахан тэнэг ч сонсогддог юм шиг. Гэхдээ нэг хүнд гэгээн санагддаг юм өөр хүнд утгагүй санагддаг нь бас их хачин шүү".

Нээрээ л миний үзэл бодол бусдад таалагдах албагүй, би ч хүний үзэл бодлыг хэт "шүтэх хэрэггүй. Тийм ээ? 

..."Багшийн хэлсэн үгнээс хийсэн юмс нь чухал. Надад түүний амьдралдаа хийж бүтээсэн сайхан юмс нь ярианаас чухал, түүний биеэ авч яваа нь үзэл бодлоос нь чухал. Би түүний үг болон бодол санаагаар нь сайн хүн байна гэж дүгнэдэггүй, харин түүний бүтээсэн үйл, сайхан амьдралаар нь дүгнэдэг."...

Өнөө цагт маш чухал тийм ээ. Бүгд л цэцэн цэлмэг үг цээжилчихсэн тийм ээ. Үг үйлдэл хоёр нь зөрдөг хүнтэй нэг биш удаа таарсан даа. Ойрхон ч байна...

..."Дэлхий ертөнцийг, бие биеэ үзэн ядалгүй хайрлаж, дэлхийг ч, өөрсдийгөө ч хайрлаж, хүндэлж, биширч явах нь тун чухал юм"...

Юу билээ? Амжиж хайрлаарай гээд дуу байдаг билүү? Хайрлаад явчихна аа...

За тэгээд эцсийн эцэст хүн юу хүснэ, түүнийхээ араас яваад түүнийхээ төлөө зовоод байна тийм үү? Зовлонг зарим талаараа өөрсдөө бий болгоод байна тийм үү?

Бусад богино өөрхөн ишлэлүүдээс нь хүргэх үү? 

Сайн багшийн үр нөлөө насан туршийнх байдаг.

Дотоод сэтгэл гэдэг бүхий л дэлхийтэй адил. 

Дэлхий ертөнц гашуун амттай. Амьдрал гэдэг зовлон юм. 

Мэдлэгээр цангаж, эрж хайж явдаг тан шиг хүн үзэл бодлоос болгоомжилж явах нь зохилтой. Үзэл бодол нь үнэн чанартаа хоосон байдаг юм. 

Хэт их ухаанаас болгоомжилж яваарай. 

Дотоод сэтгэл минь бусдаас ялгарах ганц зүйл мөн. 

Алив зүйлийн утга учир, мөн чанар нь хаа нэгтээ нууц орших бус харин тухайн зүйлийнхээ дотор оршдог.

Дотоод дуу хоолойгоо сонсож, түүнийгээ дагаваас зохилтой. Өөр юу ч хэрэггүй. 

Зөөлөн эелдэг сэтгэлийг ширүүн догшин сэтгэлээс хүчтэй, ус чулуунаас хүчтэй, хайрлах нь хүчээр тулгахаас хүчтэй.

Гэгээрэхээр шийдсэн шүү. Хэд дэх удаагаа ч ингэж шийдэж байна бүү мэд. Бага багаар хэрэгжүүлнэ ээ. Хэ хэ. Гэгээрлийн хамгийн гол чанар нь аливаа зүйлийг байгаагаар нь л хүлээж авах юм байна тийм үү? Хэт шүүхгүй байх, хэт үнэлэхгүй байх...

Би чинь заримдаа хэт шүүмжлэх хандлагатай, ажиглагдаад байдаг юм өөрт минь. Үүнийгээ засах. Өөрийгөө таниж буйн нэг жишээ юм даа.

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Шинэ нисэх

Шинэ нисэх онгоцны буудлаа "ажигласан, ажигласан". Хэ хэ. 2 жил дарааллан ирэхдээ харанхуй болсон хойно, цаг нэлээд орой болсон хойно буугаад, үзэж харж амжилгүй гараад явчихсан. 

Тэгээд ч тосож буй гэрийнхэн минь юун нисэх мисэх сонирхох. Бушуухан шиг л үнсэж аваад, машиндаа суулгаад гэрийн зүг давхих л хүсэлтэй, догдолсон улс хүлээж байдаг тул.

Үүний өмнө хүмүүс зургаа их даруулдаг юм билээ. Бид ч дүрмийн дагуу авахуулсан. Өнгөрдөг жил ч авахуулсан. 

Яг ингээд хүнгүй болохыг нь хүлээх гэж хөөрхөн хэдэн минут болсон. Яг зураг дарах гэсэн чинь авахуулсан хүмүүс нь гялс холдоод өгчихгүй, яг тэндээ л бөөгнөрөөд, дараагийн хүн ээлжээ хүлээгээд зогсож байна шүү гэж боддоггүй юм билээ. 

Одоо жаахан би би гэдгээ болиод чи, та гэж боддог болчихвол тийм ээ. 

Би зураг дарах гээд зогсож байсан чинь нэг гэр бүлийн хүүхэд нь тэр толь шиг хэсэгт царай нь орчихоод болдоггүй. Уучлаарай, царай нь зурганд орчихоод байна, түр холдоод өгөөч гэсэн чинь ээж нь их баярлаад байх шиг байсан. 

Аргагүй шүү дээ, тийм ээ? Танихгүй хүний нийтлэлд хүүгийх нь зураг орчихсон явж байвал онцгүй биз дээ? Гол нь зөвшөөрөлгүй. 

(Ооё, өөрийин бичсэнийг "нийтлэл" гэчихэж ээ. Ха ха.)

Хөөрхий хэдийдээ хийсэн үйлийн үр нь байдаг байна аа гэж бодогдохоор л их зүйл хийж өгөх юм энэ япончууд.

Анх намайг энд ирэхэд л Төв аймгийнхан манай нутагт шинэ нисэх онгоцны буудал баригдана гэж ярьсан. 20 жил ярьсан. Ха ха. Нэг юм ашиглалтанд орсон нь ямай даа гэж бодогдож билээ, тухайн үед.

Дээрээс нь харахад нэг иймэрхүү. Хуучныгаа бодвол сайхан л даа. Гэхдээ л ачааллаа дийлэхгүй байгаа гэсэн шүү.  

Яг дотор нь ажилладаг хүнээс сонсоход шүү дээ. Манайхан өөрсдөө жаахан биш ээ, хангалттай мөнгө нэмээд нэлээд томоохон онгоцны буудал бариулчихгүй тийм ээ? 

Хэдхэн гэр бүл хуваагаад улсыг минь сорчихсон гэж бодохоор л гомдоод өө...

Огт байхгүйгээс гэж бодвол бодох л доо. Хэ хэ. Гэхдээ одоо хэдий болтол тэгж сэтгэлээ хуурахав дээ тийм ээ. 400 сая жуулчин нь ирэхэд шинэ нисэх маань ч жулдах юм гэсэн шүү.

Ерөнхийдөө юмны үнэ асар өссөн гэж харсан. Тэгэхээр нисэх дээр зарагдаж буй зүйлсийн үнэ ч асар өндөр санагдсан. Худалдаа хийгээгүй ээ, үгүй ээ нэг кофе, нэг ундаа авсан юм байна. Ам цангаад.

Номын дэлгүүр харагдсан. Ачаандаа түүртээд, зулзагыгаа ганцааранг нь үлдээхээс сэрэмжлээд шагайж амжаагүй. Дараа нэг очихоороо шагайна аа. Нэг дор бүгдийг нь дуусгах гээд яахав тийм үү?

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Монгол дахь Япон

Эх орон минь үйлдвэрлэгч орон биш, импортлогч орон тул хаа сайгүй л гадаад бүтээгдэхүүн. Яг сайхан эх орондоо "үйлдвэрлэсэн" зүйлийг авах гэхээр тун ховор оо. 

За тэгээд гадаад бүтээгдэхүүнүүдээс чанартайг нь хайна гэдэг бас л...

Түүн дотроос япон бараа олоод харчихвал цаанаа л нэг тийм сэтгэлд өег байх юм билээ. Гол нь яг япооноосоо орж ирж байна уу? гэдэг нь бас эргэлзээтэй гэж сонссод, урам хугарсан шүү...

Хажуугийн мужид амьдардаг, жилдээ нэг хоёр уулзалддаг япон өвөөтэйгөө монголд уулзав. Байрлаж буй газар яваад очив. "Тооёко ин" гэдэг зочид буудал. Энэ буудал япондоо бол хаа сайгүй бий. 

Ихэвчлэн галт тэрэгний буудлын ойрхон байдаг. Нэлээд ам сайтай байдаг хүмүүс. Өглөөний хоол нь тийм ч тансаг биш, халуун цай, кофе, жижигхэн талхаар л үйлдчилдэг.

Гэсэн хэдий ч хүмүүс ам сайтай, ийш тийш томилолтоор явахдаа их ашигладаг. Үйлчилгээ, үнэ зэрэгтээ нууц нь оршдог байх.

Яг орохдоо бас зүгээр байхгүй зураг дарсан. Гадны жуулчид их харагдсан. Солонгос, хятад хүмүүс харьцангүй их ирж дээ гэж харсан, энд тэнд явахдаа. Үүдний хүлээлгийн өрөөнд өвөөгөө хүлээнгээ жаал ажигласан. 

Бүр дотогшоо өрөөнд нь орж үзээгүй. Угтаа нэг шагайчихсан бол тийм ээ? Дараа хүн асуувал зүгээр шдээ, онцгүй дээ гэж санал болгоход хэрэгтэй байдаг юм.

Зээ, би үүнийг жилийн өмнө байх аа, монгол явуулж байсан. Тэгсэн ингээд хөөрхөн үүрдэг юм байна. Уулынхны маань 2 зээ ихээ том болцгоосон тул энэ хоёр цүнх тоосонд дарагдаж харагдахаар нь надад өгчих гээд авчихсан. 

Тэд ч их дуртай байсан. Учир нь хаячихаж төвдөхгүй байсан байх. 

Дахин ийм цүнх байвал авна даа. Мэдээж их аятайхан хэрэглэсэн, дахин хэдэн жил үүрээд явчихаж болохоорыг нь л сонгож авна. 

Гэснээс бага зулзагадаа бас худалдаж авах ажилтай. Өнгө энэ тэрээ сонгоно доо, тэгж байгаад...

Зээ, үүнийг нэг спа-д орохдоо олж хараад, худалдаж авч өгсөн дүү. Эндээ бол нэг их худалдаж авч уудаггүй л дээ. Энд тэнд ажлаар явахад харилцагч талууд бэлдсэн байхад нь уудаг. 

Амт эндэхтэй адил байсан байх аа. Санадаггүй ээ. Ухаан санаа спад явж байсан тул. Хи хи.

Энэ "Калпис" гэдэг ундаа бас их зарагддаг болсон байна лээ. Би авч уудаггүй. Зулзагууддаа ч авч өгдөггүй. Учир нь сахарын орц маш өндөрт тооцогддог. Эндхийн эрүүл мэндийн газрын үүдэнд хүртэл Кола болон энэ ундааны сахарын хэмжээг харуулсан байдаг. 

Бага зулзагыг дайлаад. Мань хүн таньдаг ундаа нь харагдаад авсан. Түүнээс бас зулзагад ууж идэх юм ховор байсан. Амт нь нэг л таалагдаж өгөхгүй байсан байх. Амсаж үзээд л идэхгүй, уухгүй гээд л явчихна шүү дээ. Хэ хэ. 

Гэх мэтчилэн япон зүйлсээ олж харахаар таатай мэдрэмж төрж байсан шүү. 

Одоо бултаараа монголд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ энд тэнд харахаараа баярладаг, итгэл найдварын оч гялалздаг болтол нь хийдэг болчихвол тийм ээ? 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.