Шинэ сарын мэнд ээ

Зээ, шинэ сарын мэнд ээ. Хоёрхон сарын сарын дараа шинэ он гарлаа шүү дээ. Ямар хурдан өнгөрч байна аа, энэ цаг хугацаа. 

Юу амжуулав? Ямар өөрчлөлт гарав? Гээд л хүмүүс дүгнэдэг сар айсуй. Эх оронд минь баахан шилдгүүдээ тодруулна. Суугуул нутагт маань цалингийн урамшуулал авдаг. 

Даанч миний цалингийн тогтолцоонд шагнал урамшуулал байхгүй. Худлаа юм шиг сонсогдож магадгүй, өмнөх ажил минь ч тийм байсан. 

Энэ мөнгөн шагналын тогтолцоо таалагддаг. Хүн гэртээ хэрэгцээтэй, үр хүүхдэдээ хэрэгцээтэй зүйл худалдаж авахад зориулна. Эсвэл ирээдүйдээ зориулж хадгаламж үүсгэнэ. 

Гэтэл эх оронд минь явуулдаг баахан л шилдэг гэсэн тэмдэг, жаазтай жуух бичиг нь үр ашиггүй зарлага гэж санагдаад байдаг юм. Сүүлийн үед мөнгөн урамшуулал өгдөг газрууд олширсон гэж сонссон л доо. Нүүрномоос харж байхад том том жаазтай цаас барьсан хүмүүс харагддаг болохоор, тийм л төсөөлөл байна өө. 

Зулзагууд Санта өвөө  ирнэ, ирэхгүй гэж ярилцаад эхлэв. Ангаргаас ирсэн зулзага минь үзэгний сав нь муудсан тул захиалж байх шиг байна лээ. Гэснээс энэ ангараг гарагийн улсууд юмыг "эвдэх" одонд төрсөн байдаг уу? Хүрсэн, хэрэглэсэн болгоноо эвдээд байна. Ха ха. 

Хөндлөн зураг: Галын дөл өөдөө. 

Сугараа ирсэн нь ч яахав, ижий нь өөрөө сугараас ирсэн юм болохоор ойлгоод ч байх шиг хүссэн зүйлийг нь. "Бэлэг бэлгийн дээд бэлэн мөнгө" гэсэн байгаа. Би ч мөнгөнд дуртай, мөнгө ч надад дуртай. Тэгэхээр болгоно доо, амжуулна даа. 

Мөн Крисмасын баяраараа идэх бялуу, тахианы мах захиалах юм гэсэн, эртхэн шиг. 

Япон улс нь түүхэндээ анх удаа эмэгтэй ерөнхий сайдтай болж, өнөөх нь Трампыг эх орондоо дуудаад уузлах шив дээ. Хэ хэ. Гэтэл эх орон минь нэг л биш ээ. Хааяадаа гэр лүүгээ залгах юм. Тоггүй л гэнэ, бинзенгүй л гэнэ. 

Чаддаг бол бүгдийг нь энд аваад ирмээр. Ялангуяа жаахан маамаатай гэрийнхнийгээ. Ахмадууд бол ирэхгүй л дээ. Энд уйддаг, даардаг, хөрдөг, халууцдаг. Даралт нь хэлбэлзчихдэг. 

Миний хувьд тэмдэглэлийн дэвтрээ сайн хөтөлж байгаа. Яахав болсон, тохиолдсон зүйлсээ л тэмдэглэж байна. Түүнээс нарийн ширийн данс тооцоо, мөрөөдөл, дадал, санхүү, манифест гэсэн зүйлсийг алгасчихаж байна өө. Толгойгоо гашилгахаас халшраад байх шиг...

Доторх жаахан хүүхдийнхээ хүслээр хөөрхөн хөөрхөн наадаг цаасыг бол маш идэвхитэй нааж байгаа. 100 иений дэлгүүр орохдоо заавал нэг наадаг цаас авдаг болсон бнай лээ. Уг нь бол аяга угаагч нэхэх утас л худалдаж авдаг юм. 

Аан тийм, сэрүүсэх биш хүйтэрчихсэн. Айхтар халуунаас гэнэт хүйтрэх чинь хүнийг бээрэг болгодог юм байна. Даараад эхэлсэн. Нэг тийм налгар намрын өдөр барагтаа гаралгүйгээр өвөл болчих гээд байна өө. 

За тэгээд он дуустал блогоо ч бичсээр л байх юм шүү гэж зорилт тавиад,түр баяртай. 

Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Шидэт мухлаг

Энэ сард ёстой чиг уншихыг үзүүлээд өгнө гээд л сэрсэн юмсан, сарын эхэнд. Тэгсэн хоёрхон ном уншиж дуусгаад, гурав дахь нь талдаа ч ороогүй сэрэв, сарын төгсгөлд. 

Энэ чинь одоо ариун явдал уу? Хи хи. 

Хувь хувьсгалын ажил их байна өө. Уншлагын цаг бага гаргаж байна өө. Хүлээн зөвшөөрнө. Огт уншдаггүй хүмүүсийг бодвол амжилттай ч, уншдаг хүмүүстэй харьцуулах ёстой тийм үү? 

Хүн ер нь өөрийгөө сайн яваа, амжилттай яваа, хийдэг,чаддаг хүмүүстэй зүйрлэж, жишиж, тэднээс урам авч байж алхам алхмаар хөгжих байх. 

Харин хэт их харьцуулахгүй байх тал дээр анхаарах...

"Бүри юниверсити"-гийн нэг дугаараас энэ номны тухай олж мэдсэн. Мань хүн ч чадварлаг ярина дөө. Мөн Батцэцэг байна. Энэ хоёрын танилцуулсан номны тухай бичвэрүүдийг нь аль болох алгасалгүй сонсдог.

Мэдээж уншчихсан номны тухай байдаг, сэргээгээд нэг сонсчихдог. Хоолоо хийхэд минь хань болдог доо. Баярлалаа, та хоёрт. Миний блогтой таарч уншихгүй л байх л даа. 

Чадварлаг залуус олноор төрөн гараасай, улс эх орон минь хөгжөөсэй гэж бичдэг "аниа" нь байна өө. Хэ хэ. 

Агуулгыг бичих гэхээр залхуу хүрээд байна. Тэртэй тэргүй та нар ютүбээр танилцуулгыг нь олоод сонсчихоорой. 

Таалагдсан ганц нэг санаануудаа түүж бичих үү дээ? Уламжлал ёсоороо. 

Ямартай ч ар гэрийн хүндхэн нөхцөлд амьдардаг арван хоёрхон настай хүү их зөв хүнтэйгээ зөв цагт таарсан азтай юм даа гэж бодогдсон. 

Хэрэв буруу замын нөхөдтэй таараад, найзлаад, уруу татагдсан бол одооны хэллэгээр за тэгээд дуус дуус, дуусцан хорвоо байх байсан болов уу ? 

Эргэн тойрных нь хүмүүст азгүй явдал, золгүй явдал тохиолддог ч хүүгийн амьдрал "аз жаргалтай"-гаар? төгсөж буйд, нийгэмдээ хэрэгтэй хүн болон олон олон хүний амийг аврахаас гадна, ийнхүү ном бичин дэлхийн сая сая хүмүүст нөлөөлж буй нь талархууштай байлаа. 

Хүү гэж хэлж байгаа ч мэс заслын их эмч Жэймс Р.Доти гэдэг хүний тухай шүү. Зохиолч өөрийн дурсамж намтраараа бидэнд хэлэх гээд байгаа гол санаа нь "Хүн гээч нь дан ганц тархиа бус зүрхээ ч мөн адил сонсдог болсон цагт мөрөөдлийн хайр, жинхэнэ хайр, энэрэл, нигүүлслийн дээд оргилд хүрэх гарцаагүй" гэдэг санаа байлаа. Тархи зүрх хоёр тэгэхээр салшгүй зүйл байх нь тийм ээ? 

Тэр нэгэн зуны өдөр түүнтэй учирсан Рут хэмээх сайхан сэтгэлт эмэгтэй. Түүний хэлсэн ойлгуулсан нь түүнд хожмоо ид шид мэт үйлчилсэн тухай өгүүлнэ. Түүнийгээ "Рутийн ид шид" гэж нэрлэнэ. Тэрхүү ид шидээс дурдвал: 

1. Биеэ суллах. Энэ нь дотроо 16 зүйлтэй. Хийгээд сурчихвал нээрээ л ид шид мэт амар амгаланг мэдрүүлэх байх. Одоогоор нэг л удаа хийж үзсэн. Байнга хийвэл ч тийм ээ? 

"Амьсгал болоод тайван байдал нь оюун бодлоо хязгаарлаж сурах анхны алхам юм." 

2.Биеэ суллах. Дотроо 4 зүйлтэй. Нэгт мэдээж дээрх биеэ сууллах дасгал орно. Өдөрт 20-30 минут хийж дадвал сайн. 

"Оюун бодлоо хязгаарлаж сурсны ачаар бодол санаа тань цэлмэн гийх болно."

Би ч их олон юм бодно өө. Монголд байгаа ижий аав минь түлээ түлш нь гайгүй байгаа. Тэрний бие тэнхээ тааруухан гэж сонссон доо, гайгүй байгаа? Тэр ажлаа нэг амжуулчих юмсан. Зулзагууд минь...

Эцэс төгсгөлгүй үргэлжлэнэ. 

3. Зүрх сэтгэлээ нээх. 11 зүйлтэй. Өмнөх хоёр дасгалыг хийнгээ энэ гурав дахь дасгалыг хийнэ. 

Хүмүүсийг байгаагаар нь л хүлээх авах юм шиг байгаа юм. Тэр хүн ч чиний л адил алдаатай, оноотой, зүрх сэтгэлтэй, хүсэл тэмүүлэлтэй, мөрөөдөлтэй хүн гэдэг утгаар нь оюун санаандаа тэднийг хайрлах, хүлээн зөвшөөрөх, халуун дулаанаар булхуулах гэжээ. 

Нээрээ ч тийм дээ гэж заримдаа бодно л доо. Гэхдээ л хачин хачин үйлдэл гаргаж, сонин сонин үг хэлсэн хүмүүст уур хүрдэг ч мартахыг хичээж л явна. Яг ч ор тас мартчихаж чадахгүй л байна. Хэ хэ. 

Би ч өөрөө дэмбэрэл үг хэлчихдэг л байх л даа, санаандгүй. Бас л олон долоон зүйл ярьчихгүйг хичээж л байна. Хо хо. 

Уучлах, талархах нь маш чухал гэж сүүлийн үед их л уншиж, сонсож байна тийм ээ? Талархахын хувьд өдөр тутамдаа бүхий л зүйлдаа талархахыг хичээнэ ээ. Зарим нэг зүйлд бол үглэнэ ээ үглэнэ, ээж эхнэр хүний хувьд.  

4. Хүсэл мөрөөдлөө биелсэн мэтээр төсөөлөх, бодох. Ингэхийн тулд хүсэл,  зорилго нь маш тодорхойлох. Мөн л 11 зүйлийн тухай бичсэн байна. 

Ирэх жил эх орондоо амраад, хайртай хүмүүстэй уулзаад, хорхог боодог хийгээд, дуртай өрөм хайлмагаа идэж байна гэж маш тодоор төсөөлөөд, гол дүрд нь орчихсон, аз жаргалтайгаар эх орныхоо сэрүүхэн сэнгэнэсэн салхийг цээж дүүрэн мэдэрч байна өө. Яг хажуугаас нь ингэж өөрийгөө харан, нүүр дүүрэн инээмсэглэн зогсоно би. 

Гэх мэтээр төсөөлөх нь байна шүү. 

Цааш нь бичихдээ "тархины нууцууд", "зүрхний нууцууд" гэдэг бүлгүүд бий. 

"Зүрхний цагаан толгой"-д өгүүлдэг нигүүлсээнгүй сэтгэл, нэр төр, уужуу чанар, уучлал, талархал, төлөв даруу зан, чигч шулуун зан, шударга ёс, нинжин сэтгэл, хайр гэдэг зүйлсийн талаар бичсэн байв. 

Олон олон залуус уншаасай гэж хүссэн ном байлаа. 

"Бядуу дорой амьдрал, балгачихдаг аавтай байлаа гээд би заавал буруу замаар орох албагүй. Амьдралын нэг хэсэг нь нурлаа гээд нэлэхийдээ нурсан гэсэн үг биш". 

Үнэхээр тийм шүү. Хичээцгээе өө, бултаараа...

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Хүүхдээ ойлгох ном 5

Энэ бичвэрээр төгсгөнө өө. 

"Хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд хүүхдэдээ анхнаас нь хүчирхийллийг хэзээ ч тэвчиж болохгүй гэдгийг заах хэрэгтэй. Хүчирхийллийг үл тэвчих гэдэг нь юу гэсэн үг вэ гэвэл, хүчирхийллээс зугтаах, хүчирхийлэгчтэй харилцаагаа тодорхой хугацаагаар ба бүрмөсөн таслах, хүчирхийлэлд өртсөн тухайгаа өмгөөлж хамгаалах хүнд хэлэх, ойр дотны хүмүүсийн өмгөөлөл хамгаалалд орох, хүчирхийллийн эсрэг ажилладаг байгууллагад мэдэгдэх эсвэл бүр цагдаа дуудах гэсэн үг юм. 

...өөрийгөө хүчирхийлэгч болгохгүй байх өөрт таарсан аргаа заавал мэддэг болох хэрэгтэй.

Хүчирхийлэлгүй амьдрах зорилго тавь..."

"Маргалдахдаа одоо цагт, ганц тоон дээр ярьж бай."

"Хүүхдээ ирээдүйн төлөвлөгөө, зорилготой байлга. Хувийн төлөвлөгөөтэй болж амжаагүй хүүхдэд "Эрүүл мэндээ хамгаална" гэдэг наад захын төлөвлөгөөний санаа өг."

"Хөдөлмөрлөж, алхам алхмаар зөв явж байж хүрсэн амжилт хамгийн нэр төртэй амжилт байдгийг сургаарай."

"Уураа гаргаж дуустал нь яриаг нь сонсоно. Ууртай үед нь буруутгаж загнахгүй, харин ч үнэхээр ойлгохыг хичээж сонсоно."

За тэгээд цааш нь "өөртөө итгэх итгэл, санхүүгийн дадлага, хувийн ёс зүй буюу дотоод торгон мэдрэмж, арчаа ба сахилга бат, нинжин сэтгэл, сониуч зан, зориг тэвчээр айдас, ялалт ялагдал, төлөвлөж сурахуй, ажил хийх дараалал, мэргэжлээ сонгохуй, интернэтийн орчинд, бие даах цаг боллоо" гэх мэт гарчгуудын дагуу бичсэн байсан. 

Сонирхож байвал өөрсдөө худалдаж аваад уншина биз ээ? Би ч эдгээр гарчгуудыг харж байгаад дахин унших хэрэгтэй гэвэл номоо сөхөн харна даа. 

Мөн ээж, аавынхаа тухай бяцхан танилцуулга бичсэн байсан. Их зарчимч улсууд байсан байна лээ. Тийм ээж аавын хүүхдүүд чадварлаг, хэрсүү, ёс жаягтай болж өсөх нь аргагүй л юм даа гэж бодон бодон уншив. 

Зээ, ингээд энэ номоо дуусган, номын сандаа өрлөө. Хамт уншсан уншигчдадаа баярлалаа. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Кацүо сүм

Осака мужийн Миноо хотод оршдог “Кацүо сүм” буюу Ялалтыг бэлгэддэг сүмээр зугаалав гэж өмнө бичсэн дээ. Өнө эртний түүхтэй сүм юм байна. “Katsuo-ji temple” гээд хайгаад, уншаад судална биз дээ? Одоо ч тэгээд хурууныхаа үзүүрээр л дэлхийн мэдээллийг авдаг цаг үе шүү дээ.

Би ч ганц нэг хөөрхөн зурагнаасаа оруулах гээд л.

Өнөөх дарүма хүүхэлдэйг бол энд тэнд олноор нь өрсөн харагдсан. Үүнээс харахад жуулчдын тоо их гэдэг нь харагдаж байгаа биз? 

Манайхны Гандан хийдээр орж бүхий л зүйлээ даатгадаг шиг. Гэхдээ эдний лам нар сүсэгтэн олны өргөл барьцыг хэрхэн зөв заруулдаг нь ил тод. 

Энэхүү тансаг, байгалийн үзэмж бүхий ногоон байгууламжийг харахад л ойлгомжтой байгаа биз? Нуур. Нууранд хийсэн усан оргилуур, тэжээдэг загас зэргээс харахад л манай лам нартай харьцуулшгүй, хөдөлмөрч, бурхандаа үнэнч, сүсэгтэн олноо хүндэлдэг, байгальдаа ээлтэй байгаа биз?

Сүсэгтэн олны мөнгийг зөвхөн хувьдаа л зарцуулчхиалгүй нийтийн сайхан сайхны төлөө бас зарцуулаад сүрхий эд нар. За тэр 00 бол асуудалгүй, бэлэг дурсгалын зүйл зардаг тасаг нь ч шийдэл сайтай. 

Мөрөг загас. Бүр сурчихсан, ам нь нэг их том ангайж ирээд л, шавчихна. Хэ хэ. Өнгө өнгийн мөрөг загас. Мөрөг загас нь алдар нэр, амжилтыг урин дууддаг гэж үздэг. 

За тэгээд дахин нэг илүү үглэхэд Манзушир хийд рүү дагуулаад л явдаг юм, ойрхноор нь. Хоттой ойрхон хийдээ бас тансаг болгомоор тийм ээ? Энэ зун очоод, хоёр япон залууг морь унуулсан, үүдэнд нь хэдэн худалдаа байсан. Цаашаа явахаар хөл муутай, тэргэнцэртэй хүмүүс бол явахааргүй...

00  бол хэцүү хэцүү. Аль болох шингэн уухгүй л байх хэрэгтэй. Хэ хэ.

Өө тийм, энэхүү Кацүо сүм нь "Мянган мутарт Жанрайсаг"-ийг залсан байдаг бөгөөд Японы гучин гурван Жанрайсаг бурхдын байдаг сүмзздийн 23-т жагсдаг юм байна. 

Мөн энэхүү ялалт гэдэг нь бусдыг ялан дийлэх гэхээсээ илүүтэйгээр өөрийгөө ялан дийлэх, өөрөө өөртэйгөө харьцах, өөрийнхөө дотоод руу өнгийхийг чухалчилдаг гэсэн шүү. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Хүүхдээ ойлгох ном 4

Үргэлжлүүлж бичихгүй бол санаа амардаггүй ээ. Бие минь ажил дээрээн, гэртээн мөртлөө сэтгэл санаа минь блог дотроо эргэлдээд байна. Хэ хэ. Мөн номоо номын сандаа өрж тавихгүй бол санаа амардаггүй ээ. 

Уншиж дуусаад номын сандаа номоо өрж тавих ч айдаа мөн чиг их сэтгэл ханамжийг мэдрүүлдэг тийм ээ? Уншдаг хүмүүсийн л мэдрэх сэтгэлийн таашаал байх даа...

"Гэр бүл, ойр дотны хүрээнд сайн үлгэр дуурайл байгаа бол тэр хүүхэд хамгийн азтай бөгөөд сайн хүн болох магадлал өндөр."

Үглэж дуулахаас илүүтэйгээр үлгэрлэх нь чухал гэж их ч уншиж байна дөө. Яг гэртээ ээж нь, аав нь үлгэрлэх гэхээр нэг л сэтгэлд буудаггүй ээ. Утсаа маажсан ээж аав хоёр л байгаад байдаг. 

Яахав ээж нь үе үе ном шагайж үлгэрлэдэг байх. Орсон гарсныг дайлдаг цайлдаг нь бас нэг үлгэр байж магад. Манайх оюутны гуанз шиг байна тийм ээ? гэж нэг удаа зулзага хэлж билээ. Хи хи. 

Гэрээсээ хол залуусыг өөрийн жаахан хүүтэйгээ зүйрлээд өө. Зарим нэг нь "өндөр ээж" гэж "өргөмжилсөн ч удаатай. Ооё. 

"Үнэт зүйл өвлүүлэх...

Үнэт зүйл гэдэг бол ганц таны хүүхэд төдийгүй олон хүнд хэрэг болох, аль ч цаг үед хаана ч хүндлэгдэх сайхан чанар юм."

"Хаа нэгтээ түүхийн явцад монголчууд бид хулгай хийдэггүй байсан үндэсний үнэт өвөө мартаж гээжээ."

Энэ их харамсалтай тийм ээ? Би ч хааяа малчин ахуйгаа магтаж ярихдаа өргөө цагаан гэрээ цоожилдоггүй, данхтай цай боорцог нь бэлэн, аяншиж ундаассан хүн орж цай уучихаад явчихдаг соёлтой байсан гэж танилцуулна аа. Хулгай зэлгий байхгүй шүү дээ гэж ирээд л. 

Даанч одоо цаг үед мартагдаад л байна гэж халаглахаа мартахгүй. Мөн Улаанбаатар хотод олон хөлийн газар түрийвч, мөнгө, гар утсаа алдав аа гэж байнга сануулж, бие хамгаалагч шиг нь явна шүү дээ...

Үндэсний үнэт өвөө сэргээх юмсан тийм ээ? Ядах байхад төрд байгаа ихэнх нь "хулгайч" болчихсон. Тэдгээрээс үлгэж жишээ авч буй хойч үе их гэж бодохоор...

"Хуультай танилцуулах...

Хүүхэд дагаж мөрдөж эхэлдэг анхны хууль нь Замын хөдөлгөөний тухай хууль юм. 

Хүүхэдтэйгээ хуулийн тухай ярьж бай...

Хууль ойлгож сурах нэг ноу-хау хэлэхэд заргалдаж үз."

Хөөрхөн ноу-хау байна уу? Яаж ийгээд л нэг удаадаа заргалдаад үзчихэд хэрэгтэй л юм байна. Гэхдээ л шүүх цагдаагаар явах нь манай улсад бол хохирогч нь өөрөө хэрэгтэн болчих гээд байдаг сул талтай гэж их уншиж, сонсох юм дөө. 

"Айл бүрт Моцарт бий. Тэд юу ажиглаж, юунаас суралцах вэ гэдэг нь л өөр. Гэхдээ гэр бүлийн гишүүд утсаа шагайгаад хоорондоо ярихгүйсуудаг бол хүүхэд хэнээс ч юу ч сурахгүй нь мэдээж. Харин гэрт нэгэн зүйл давтагдан болдог бол, тэр нь идэвхтэй ажил, хичээл бол хөгжмийн хичээд ажигласан гурван настай Моцарт хүү шиг л хүүхдэдээ гэрийн боловсролыг эрт эзэмшиж эхэлнэ." 

Гэртээ зулзагуудынхаа нүдэнд гар утсаа бага маажих гэж хичээж л байна. Огт маажихгүй байна гэж байхгүй л дээ. Ямартай ч олон цагаар, удаан маажихгүй байх санаатай үзэж тарж л байна. Хаа нэгтээ нүдэнд харагдахгүй газар тавьчих чинь зүгээр юм билээ. Нүдэнд ил байвал гар өөрийн эрхгүй утас луугаа явчихна...

"Айл бүхэн давтагдашгүй боловсрол олгох орчин юм. Та хүүхдээ бусдаас онцгой байлгах гэж янз бүрийн давтлага, дугуйлан, сургалтаар хэт бүү ачаалаарай. Зарим цагийг гэртээ, гэр бүлээсээ суралцахад нь үлдээгээрэй. Тэгсэн цагт хүүхэд тань жинхнээсээ бусдаас онцгой нэгэн болж чадна."

За тэгээд гэрийн ажлын чухлыг ч өгүүлжээ. Хамгийн гол нь тухайн гэрийн ажил нь нэг их түүртэхээргүй, сэтгэл ханамж төрүүлдэг байвал сайн.

"Хүүхдийн нүдийг хар. Гялалзаж, гялтганаж байна уу? Тийм бол энэ хүүхэд маш сайхан амарч, хорвоогийн бүх юмыг сонирхож, ид хөгждөг дээрээ байна. Хэрэв нүд нь гялалзахаа больсон бол ачаалал нь хэтэрч амрах, нойр авах эсвэл гадаа тоглох шаардлагатай болжээ. 

Хүүхэд гаднаа бараг ажил хийхгүй байгаа ч дотроо маш хурдацтай өсөж хөгжиж, энерги зарцуулж байдаг. Ийм учраас хүүхдэд өөрийн гэсэн цаг маш их хэрэгтэй. Энэ цаг дээр хүүхэд амарч болно, унтаж болно, тоглож болно, дуу хөгжим сонсож болно.Тэр хүүхэд зүгээр зөнгөөрөө байж болох цаг гэсэн үг."

Хүүхдийн мэдлийн цагийн тухай ингэж бичиж шүү. Зулзагуудаа хараад байхад яг  л энэ дээрх шиг байдаг. Гэртээ гэрийн ажил тэр бүр хийхгүй. Харин онгод нь буувал ёстой сайн хийнэ. Бидний бохир завааныг гайхаж ирээд л. Хэ хэ. 

Өдөрт сургууль дээрээ хамаг энергиэ зарцуулчихдаг. Гэртээ бол ёстой нэг зөнгөөрөө, залаад ирчихсэн бурхан мэт л байдаг даа. 

Ээж нь нэг иймэрхүү зүйл хаа нэгтээгээс олоод уншчихдаг тул хүлээцтэй тайван хандахыг хичээж л байна. Түүнээс миний өөрийн өссөн цаг үе чинь огт өөр байлаа шүү дээ. Хэ хэ. 

Энэ удаагийнхаа бичвэрийг үүгээр дуусгая. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Дарс

Аялалынхаа нэг өдөр бидний хэдэн найзууд голын хажууд очиж мах шарж идээд. Асараа бариад, жижигхэн майхнаа зоочихоод, эрчүүд нь мах шараад, гэргийнүүд нь буу халангаа ганц нэг ногоо хэрчиж туслаад. 

Ихэнхдээ хажууд нь буу халцгаагаад, үе үе дуг хийгээд. Ёстой нэг сайхан, тааваараа байсан. Агаарын теннис тоглож, жаал хөлсөө гаргав. Маргааш нь бие бага зэрэг хөндүүр болсон байсан. Ойр ойрхон тоглож байвал, жин минь хасагдах байхдаа гэж мөрөөдөв. Хэ хэ. 

Гэснээс би нь их томоотой ууж иддэг болсон шүү дээ. Ха ха. Энэ зурган дээр харагдаж буй дарсыг хамт ажилладаг тайвань хүүхэн бэлэглэсэн юм. Личи жимсний дарс. Дажгүй амттай юм билээ. 

Мөн хажууд нь харагдаж буй аялалын зориулалттай аяга нь тайвань. Зун энд айлчилж ирсэн тайваньчууд бэлэглэсэн гэсэн. Ажил дээр нэлээд олон тоотой байсан. Хүссэн хүнд нь өгөөд байхаар нь шуналтаад авчихсан. Хэ хэ. 

Гэрт байдаг төмөр аяганууд маань сэнжгүй юм л даа. Аялалын зориулалттай гэхээсээ илүүтэйгээр шар айраг уух зориулалттай юм л даа, гэрт байдаг хэд маань. Үнэгүй зүйлд нугасгүй хүн чинь хоёр гар хөлөө зэрэг өргөх нь шахуу л юм болж байж авсан. 

Хээр, хөдөө гадаатай хүн нь байна аа гэж ирээд л. Хэ хэ. Тэгээд энэ аягандаа дарсаа ч уув, халуун борголоо ч уулаа шүү дээ. Агаарт цохиулаад, гэдэс цатгалан хүн чинь яасан байх нь уу? Нойр л хүрээд байсан шүү. Хи хи. 

Тэгээд ч сэрүү ороод сайхан байна өө. Голын хажууд боргио сонсогдоод л тархи минь, нүд минь сайхан амарсан. 

Ойрд ямар нэгэн төрлийн дарс уугаагүй, найзуудтайгаа уусан "жин" амттай бөгөөд таатай гэгч нь орж байдаг шүү. Хо хо. Ойрхо ууж идэх арга хэмжээ байхгүй, жаахан онцгүй юу даа. Ккк. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Дарүма ба сүм

Угтаа сүм үзэхээр явсан юм аа. Гэмгүй байж байгаад л үе үе салхинд гараад, зугаалчихдаг тийм ээ. Энэ удаад бас л сонирхолтой, хөгжилтэй аялачихаад ирсэн.  

Найзуудынхаа ажиллаж амьдардаг газраар ээлжилж аялдаг юм аа. Өнгөрдөг намар Кобэ хотоор зугаалсныг санаж байгаа биз дээ? Энэ жил Осака. Экспо үзэх гэсэн тасалбар нь дууссан тул үзсэнгүй ээ. Өөр зүйл үзээд, зугаалчихсан. Зураг хөрөг оруулж тайлангаа бичнэ ээ. 

Дарүма хүүхэлдэй нь ёроолыг нь хүндрүүлсэн байдаг. Манайхаар бол "Дондогмаа" хүүхэлдэй гэсэн үг. Яаж ч түлхэж унагаасан босоод ирдэг дээ. Тэгж босоод ирдэг гэдэг утгаар нь аливаад бууж өгдөггүй, ямагт босоогоороо хэмээн "Ялалт, даван туулах, бууж өгөхгүй байх"-ыг бэлгэддэг гэнэ. 

Дарүма гардаг нэг хөөрхөн зурагт ном байдаг юм. Бага зулзага дуртай байж билээ. Өдөр бүр шахуу уншуулна. Агуулга нь хөөрхөн тул ээж ч өөрөө их дуртай. Цэцэрлэгт байхад нь тэр зурагт номоороо жүжигчилсэн тоглолт хийгээд, даанч зулзага минь урд өдөр нь халуураад, урлагийн үзлэгтээ очиж чадаагүй. 

Жүжигтээ өмсөх байсан цамцан дээр нь дарүма оёсон байсныг хадгалчихсан. Багадсан гээд хүнд өгчихдөг юм уг нь хувцаснуудыг нь. Дурсгал болгоод тэрхүү дарүматай цамцыг нь аваад үлдчихсэн байгаа. Жижигхэн хөөрхөн цамц бий. Ингээд бичсэн чинь л хайр хүрчихлээ. Босч очоод үнсээд, үлгээд орхилоо. Хэ хэ. 

Угтаа бидний очиж үзсэн "Кацүо" гэдэг нэртэй сүмийн нэг онцлог нь энэ дарүма юм билээ. Дарүмандаа "Кацү дарүма" гэдэг нэр өгчихсөн. Кацү гэдэг нь ялах гэсэн утгатай. Гадаад дотоодын жуулчдын хөл тасардаггүй юм байна. 2023 оноос гадаадын жуулчдын тоо эрс нэмэгдэж, автобус хүрэлцэхгүй гэх мэт асуудал тулгарч, сүм хүртэл явдаг автобусны тоог нэмэх, сүмийн сахиус буюу дарүма хүүхэлдэйг тавих газрыг өргөтгөх зэргээр шуурхай арга хэмжээ авч буй гэнэ.

Нэлээд том талбайг хамарсан ногоон байгууламж бүхий газартай. Байгалийн үзэмж, хараа сайтай, тайван амгалан газар байна лээ. Ойрхон байдаг найзууд маань хааяа эморохоороо ирж зугаалдаг гэсэн шүү.

Зурагт байгаа шиг жижиг жижиг дарүмаг сүм байрлах ногоон байгууламжинд энд тэндгүй тавьчихсан байдаг юм билээ. Хүсвэл нүд хөмсөг зураагүй дарүмаг худалдаж аваад нүд ам хамар гэх мэтээр царайг нь зураад, мөн биенийх нь хаа нэгтээ хүслээ бичдэг юм билээ. 

Ялалт гэдэг нэртэй тул спортынхон, бизнесийнхэн, урлагийнхан гээд л төрөл бүрийн л салбарын хүмүүс ирж хүслээ бичдэг юм байна. Шалгалтаа амжилттай өгөхийг, ажил үйлс нь бүтэмжтэй байхыг, эрүүл саруул байхыг гээд л юу ч хүсч болдог шиг байна лээ. 

Мөн төлбөрөө төлөөд ороход хүний тоогоор нэг нэг цулгуй, цагаан ил захидал өгнө. Түүнийг сүмийн байгууламжаар мөргөн, залбиран зугаалах явцдаа a, b, c... хэмээн дарааллын дагуу тамга дарна. Хамгийн сүүлийн тамгыг дарахад сүмийн хэлбэр дүрс дарүматайгаа тодроод ирдэг юм билээ.

Мөн бага зулзага бидэн хоёрын дунд өрнөсөн харилцан яриаг сонирхуулах уу?

Ээж: 100 аваасай хэмээн залбираарай, миний зулзага.

Зулзага: 100 оноо юухан байсан юм, аваад л байгаа шүү дээ.

Ээж: Одоохондоо ч авч байна л даа, цаашдаа...

Бага ангид авдаг 100 оноо ч бараг нүдээ аниад л авчихдаг "эд" гэж эгч нар хэлдэг юм. Хо хо.

Дараагийн бичвэртээ дахин ганц нэг хөөрхөн зураг оруулна аа.

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

Алдагдсан охин

Сэрүү ороод, энэ сард ёстой ном уншихыг үзүүлээд өгнө дөө гэж бодож төлөвлөж байсан юмсан. Нэг л амжихгүй юм шиг л болоод явчихлаа шүү. 

Ямартай ч уншсан ганц нэг номныхоо зургийг оруулаад, таван үг холбож бичих үү дээ. Зүгээр суухаар зүлгэж суух минь...

Угтаа "Хүүхдээ ойлгох ном"-оо бичиж дуусгаагүй байгаа юмсан. Үргэлжлүүлж бичнэ ээ. Сүүлд өөрөө блогоо сөхөж харж байхад ч хэрэгтэй. Тийм ээ? Мөн нэг найз минь хэрэгтэй зүйл байвал хэлээрэй гэсэн юмсан. Блог хаягаа л өгчихдөг хэрэг. Тэгээд авч уншихаа өөрөө шийдэх биз? 

Төлөвлөгөөт ном. Яг хэдэн сард унших байсныг нь сайн санахгүй, бас бичиж тэмдэглээгүй байсан тул уншина гэж төлөвлөөд, худалдаад авчихсан номнуудаа угсруулаад уншчихая гэж бодов. 

Тэгээд оны сүүлээр бага сага жижиг, нимгэн ном уншина даа. 

Энэ удаагийн ном минь "Алдагдсан охин". Элена Ферранте гэдэг зохиолч. Анх удаагаа мэдэж аваад, уншив. 

Итали зохиолч юм байна. Монсудар хэвлэлээс орчуулж гаргасан "Ганцаардлын өдрүүд" номыг нь тэгж байгаад авч уншина аа. Учир нь энэ Алдагдсан охин ном таалагдав. 

Солонгон аашт эмэгтэй хүнийхээ хувьд зохиолын гол баатрын бүсгүйн сэтгэл санааны байдлыг учиргүй ойлгон, толгой дохин байж уншив. Нээрээ л хүүхдүүд хөлнөөс чаргууцалдаад байхаар өөрийн эрхгүй бухимдаад, жаахан цаашаа байгаад өгөөч гээд хэлчихдэг үе бий л биз дээ? 

Энэ ээж хүний, эмэгтэй хүний сэтгэл санааны тогтворгүй байдлын тухай сүүлийн үед ил тод бичдэг, танилцуулдаг болсон нь авууштай. Түүнээс нэг л их уянгалсан хүмүүс шүү дээ, манайхан чинь. 

Дээхэн үед яахав, хониндоо явахдаа, сүү саальдаа гарахдаа, малаа маллаад, байгальтайгаа ойр байсан тулдаа даваад гарчихдаг байсан байх гэж таадаг юм. Тэгээд ч сав нь хөөрчихвөл хэцүү гэж сануулдаг, анхааруулдаг, халамжилдаг байж. 

Мөн эмэгтэй хүмүүсийн тухай сэдэв нэлээд дарагдмал, хаагдмал байж дээ. 

Миний бие, нэлээд сүүлд зулзагаа төрүүлсэн тул бас нэлээд бухимдсан, стрессдсэн үе бий. Эмээ өвөөгөөс нь хол болохоор орхиод хаа нэгтээ гарчихаж чадахгүй, эндхийн сонин сонин дүрэм журамд "дарамтлагдаад" өөрийн эрхгүй л уурлачихсан л байдаг байлаа. 

Энэхүү стрессээ яаж тайлдаг вэ гэхээр ойлгомжтой. Ном уншина, блог бичнэ гэх мэтээр дуртай зүйлсээ хийнэ. Мөн хааяадаа орж гарна, зугаална. Халбага дарсаа ууна. Хэ хэ. 

За тэгээд зэвүүн зэвүүн ишлэлүүдээс нь бичье дөө. Яг ямар үйл явдал гардгийг өөрсдөө уншаарай. 

"Марта ч үргэлж л хүүхдүүддээ гомдоллох байсан юм бол яах гэж төрүүлсэн юм бэ гэх маягийн үг хэлж л байсан. Өгүүлбэр, үгс. Хүүхдүүд чинь бухимдангуй өнгө аясаар яах гэж өөрсдийг нь төрүүлснийг асуух мөч ирдэг л юм байна."

"Эмэгтэй хүний бие махбод гэдэг мөн ч олон янзын юм туулна даа...шаргуу ажиллах, гүйж харайх, сурч судлах, ургуулан бодох, бүтээх, байгуулах, өвдөх зовох гээд л. Бас болоогүй, тэр дундуур хөх томорч, бэлгийн уруул хөөнгөтөн, шинэ махбод чиний амь амьдралаар лугшиж эхэлнэ..."

"Хорин тав хүрэхэд миний хувьд бүх боломж дуусгавар болсон байлаа. Гэтэл тэдний аавд болохоор дэлхийг тойроод л нэг боломж нөгөөгийнхөө араас гарч ирж байв."

"Би хэдэн сарын турш номын ганц ч хуудас эргүүлсэнгүй. Үргэлж л ядарсан, цухалдсан мэдрэмжид хүлээстэй байх..."

"Унших бичих нь үргэлж л өөрийгөө тайвшруулах найдвартай арга зам байсаар ирсэн билээ."

"Харин охид минь хол явжээ. Өөр цаг үед харъяалагдсан тэд маань урагш тэмүүлцгээж, тэднийгээ би ирээдүйд нэгэнт алджээ."

Эдгээр ишлэлүүдийг уншихад л ойлгомжтой байна уу? Ялангуяа эмэгтэйчүүд, ээжүүд л ойлгох байх тийм үү? За гэхдээ огт бухимддаггүй, үргэлж сайхан ааштай, сайн ээж байхыг үгүйсгэхгүй шүү. 

Мөн хажуу дахь хань ижлүүд нь дэмжээд өгдөг, сэтгэл санааг нь хааяадаа тайтгаруулчихдаг, шалтгаангүй уурлахад нь чимээгүйхэн хүүхдүүдээ аваад унтчихдаг байх нь чухал шүү. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Хүүхдээ ойлгох ном 3

 Энэ удаад зөвхөн номноосоо түүж бичнэ. Хэ хэ. Хов живэнд дургүй хүмүүс СБА шүү. Хэ хэ. 

"...харилцаж байх үедээ хүнийг дорд үзэхгүй, мэдэхгүй чадахгүйгээр нь шоолохгүй, өөлөхгүй, бас долигонохгүй, буруу зөвийг шүүхгүй, байцаахгүй, дарамтлахгүй, өөрийн бодлыг хэт тулгахгүй байхыг тэгш харилцаа гэдэг. тэгш харилцааны нууц нь харилцаж байгаа хүнээ сонсоход бэлэн байх, анхааралтай сонсох, асуулт хариулт, харилцан яриа нь нээлттэй байх явдал юм."

...тушааж, зааварлаж байхдаа ч хүүхэдтэйгээ зөв, бүрэн бүтэн ярь...

...та хүүхэдтэйгээ харилцахдаа маш тодорхой үгээр ярьж байгаарай...

...Хүүхдийн багадаа сурсан үг, багаасаа ярилцсан яриа түүний ирээдүйд өөр өөр боломж, үүд хаалгыг нээж байдаг...

"Бас тэгш харилцааны суурьтай хүүхэд өөрөөсөө ахмад хүмүүс буюу томчуудтай ярихдаа айдасгүй болсон байдаг тул сургуульд суралцах үедээ багшаасаа чөлөөтэй асуулт асууж, шинэ мэдлэг мэдээллийг түрүүлж олж чаддаг..." 

"...хүүхэд хэдийчинээ эрх чөлөөтэй сонголттой байна, төдийчинээ өөрийн потенциалыг гаргаж чадах хувь хүн болно. Гэхдээ сонголт бий болгох явц удаан. Үүнийг хүүхэд өсгөх гэж нэрлэдэг."

"...Хүүхдийн гол хөгжил бусад хүүхэдтэй чөлөөтэй харилцах, тоглох, өөрийнхөөрөө цагийг өнгөрөөх үед явагдана."

"...Хүүхдийг гэртээ хөгжихөд нь тусалж, хүүхдийн хөгжилд хэрэгтэй үг яриагаар гэр бүлийн орчноо баялаг байлгаарай гэж захья."

"Хүүхдийнхээ төлөө сонирхолтой байгаарай. Бас хүүхдийн асууж буй зүйлд хариулт өгч байгаарай. Хариуг мэдэхгүй бол төвөг удлаа гэж унтраахын оронд "Би мэдэхгүй байна, чи судлаад хариу олбол надад хэлээрэй" гэж сониуч занг нь өдөөж болно."

"Хүүхэд бүр өөр өөрийн хөгжих эрх чөлөөтэй. Түүнийг бүү хайрцагла. гэр бүл, орон нутгийн орчин бол хүүхэд өөрийн гэсэн онцлогтой хөгжих "онцгой" байршил юм. 

"Гэртээ эрүүл мэндийн гарын авлага, ном авч байнгын нэг байршилд байлгах хэрэгтэй."

"Эрүүл мэнд, орчны бохирдол, түүнээс гарах арга замыг байнга судалж бай."

"Нэг зүйл анхааруулахад, хүүхэд худал магтаалыг зөнгөөрөө мэдэрч эсэргүүцдэг. Хүүхдээ хэтрүүлж магтаж болохгүй. Долигоносон, аргадсан өнгөөр магтаалыг хэлж болохгүй. Матгаалийг хэт их сэтгэл хөдлөлгүйгээр, яг баримт дээр тулгуурлаж хэлж байгаарай..."

"...Магтаалыг цагийг нь олж, баримтад тулгуурлаж хэлэх ёстой бөгөөд магтаж байгаа зүйл нь яг таны ажиглаж олж харсан, аль эсвэл өөрийн тань үнэлэмжээр үнэ цэнтэй юм уу эсвэл магтууш тайчадвар шаардсан зүйл байх ёстой юм..."

"Хүүхдээ арав магтаж нэг шүүмжил. Хүүхэд шүүмжлэх эрхийг магтаж олж ав..."

"...Сургуульд сурч байх үед хүүхдийн тархи баясаж, сониуч зан нь дээд зэргээр идэвхжиж, тэр хэмжээгээрээ сургуульдаа явах дуртай болдог.

...Аав ээжүүд сургуулийг өөрчлөхөд асар их хувь нэмэр оруулж чадна. Багш нарт бэлэг өгөх нь сургууль өөрчлөх үйлдэл биш юм. Харин багш нартайгаа хамтарч хүүхдүүдийнхээ сурах орчныг сайн болгохын төлөө ажиллах нь олон хүүхдэд тусална. Хүүхэд аз жаргалтай, дарамтгүй орчинд хамгийн сайн сурдаг.

...Багшид хэт дааж давшгүй шаардлагыг сургууль ч, эцэг эхчүүд ч тавьж болохгүй..."

"...Үнэндээ багш нь стрессгүй, хүүхэд нь аз жаргалтайгаар сурч болох орчин байвал сургууль нь олон давхар байшин байна ууь ганц давхар байр байна уу, гэрт байна уу хамаагүй юм. Сайн сургуулийг төгссөн хүүхдүүдээр нь хэмждэг..."

Дөнгөж эхний 50 хуудсанд иймэрхүү гол санаанууд бичигдсэн байна. Дэлгэрэнгүй уншмаар байвал худалдаад авчихаарай. Түшигийн номноос дээр байж магад шүү. Ха ха. 

Мөн эцэг эхийн сургууль дээрх оролцооны талаар ёстой чиг хэрэгжүүлмээр, бүр хэрэгжүүл гэж тушаамаар санаа байсныг бичээд энэ удаагийнхаа бичвэрийг дуусгая. 

"Сургууль, ангийн номын санд жил бүр ном бүрдүүлэлт хийх. Book drive буюу ном цуглуулах ажлууд хуваарийн дагуу явагдах."

Гэж бичээд 7 зүйлийг дэлгэрүүлж санал болгосон байсан. Японы бага, дунд, ахлах, их сургуулиудад хийгддэг аргачлал ч байсан. Жишээ нь бага ангийнханд эцэг эхийн сайн дурын гишүүд сургууль дээр нь очиж ном уншиж өгдөг. Би нэг хэсэг уншиж байгаад, больсон.

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Хүүхдээ ойлгох ном 2

9 сарын сүүлийн өдөр уншиж дуусгав. 9 сард маш цөөхөн ном уншлаа. Угтаа 5-6н ном уншина гэж төлөвлөж байсан хэдий ч, яагаад ч юм амжсангүй. Яагаад гэдгээ сайн мэдэхгүй ч цаг төлөвлөлтөө л буруу хийсэн байх даа, тийм ээ? 

Хүн бүрт 24 цаг бий. Түүнийгээ хэрхэн ашиглах нь бидний сонголт...

Ц.Оюунгэрэл нь өнөө цагийн сэхээтэн бүсгүйчүүдийн нэг яах аргагүй мөн юм гэж дахин бодлоо. Дахин гэдэг нь угаасаа би хүндэлдэг. Эмэгтэй хүмүүсийг дээшээ ахицтай, амжилттай явахад нийгэм даяараа тийм ч дуртай биш ханддаг. Мөн элдвээр хэлдэг. Заримдаа ч маш бүдүүлгээр доромжилсон байдаг. 

Тиймэрхүү зүйлийг унших бүртээ хүмүүсийн ухамсар ямар дор, ямар муухай байгааг мэдэрдэг. 

Өөрсдөө үр хүүхэдтэй байж л адилхан бүсгүй хүнийг асар бүдүүлгээр доромжилсон байдаг нь заримдаа ч өмнөөс нь хэрэлдмээр санагддаг. Жишээ нь "та нарын охид ч хэн нэгний б..выг хөхөж байгаа шүү дээ, ирээдүйд хөхнө шүү дээ" гээд биччихмээр санагддаг. Ха ха. 

Тэгээд ч хүн хэлснээ гүйцдэг гэдэг дээ...

Яагаад? Гадаад хүнтэй суусан эрчүүдээ элдвээр хэлдэггүй юм бол? Яагаад? Яагаад? гэж боддог. Жишээ нь чухам энд үндэсний бөхийнх нь аварга болчихсон, япон эхнэртэй тэр монгол эрээ элдвээр хэлдэггүй, доромжилж бичдэггүй юм бол? Эрэгтэй болохоор нь л тэр үү? Мөнгөтэй болохоор нь тэр үү? Хүний эрээн дотроо могойн эрээн гаднаа гэж үг байдгийг мэдэхүү?

Тэр аварга нь бас л аймар аймар паян ихтэй, нэлээд гаж донтой байж мэдэхээрм л юмс сонсогддог. Түүнийг нь сонссон ч сонсоогүй царайлаад, өмөөрөөд явдаг юм билээ. Нүдэн балай чихэн дүлий царайлаад л...

Мөн ярилцлагууд нь ч өгөөжтэй. Би оролцсон подкастуудыг нь сонссон. Огт эргэлзэлгүй сонсдог. Улс төрийн чанартай яриаг нь бол нэг их сонирхдоггүй. Учир нь би өөрөө улс төрд сонирхол бага. 

Улс төрд байхдаа юу хийсэн юм? гэж хүмүүс бас их асуудаг, доромжилж бичдэг юм билээ. Овоо дэмжээд байсан хүмүүс ч улс төрд орохоороо сонин сонин зүйл яриад л явдаг. Эргэн тойрон, хажуу хавирга, сонгогдсон тойргийнх нь иргэдийн ухамсар, мэдлэг нь тийм сонин зүйл гаргахыг "шаарддаг", "хүсдэг", "аргагүй байдалд оруулдаг" байх гэж бодоод байгаа. Ха ха. 

Хамгийн гоё нь энэ бүсгүй маш ухаалгаар тэр бүдүүлгүүдтэй "байлддаг". Уншаад заримдаа болж муусайн юмнуудыг гэж бодно. Заримдаа писхийтэл инээх ч үе бий. Хо хо. 

За үндсэн сэдэвтээ орох минь. 

Хүүхдийн хүмүүжлийн тухай үнэхээрийн авууштай, мэдүүштэй зүйлийг бичжээ. Гол нь монгол ээжийн бичсэн ном. Монгол ахуй соёлд нийцсэн, монгол соёлд нэвтрүүлж болохуйц, мөн өвөг дээдсийн минь хүмүүжүүлэх арга зэргээс танилцуулсанд байлаа. 

Өнөө цагийн монгол ээжүүд минь аваад уншчихсан байхад үнэхээрийн санаа болохуйц ном шүү гэж хэлмээр байна өө. Би монголдоо байсан бол шууд л зулзагуудаа аваад малчин айлд очмоор л байна шүү. 

Мөн үнэхээрийн онц сурглагатан, судлаач, нөлөөлөгч, хайгуулчин, чадалтай ээж юм аа гэж бахархав. Суралцах юмсан...

Өнөө цагийн, ирээдүй цагийн ээж аавууд бид сониуч зантай, хайгуулчин, найз нөхөд, дөмөг түшиг болж чадахуйц гээд олон чадрыг эзэмшсэн байх ётсой юм байна гэж дахин ухаарах шиг. 

Авууштай, хэрэгжүүлбэл зүгээр санаа оноог нь дараагийнхаа бичвэрээр бичье дөө. Энэ удаад "зохиолч" бүсгүйг өмөөрсөн, өмгөөлсөн, бахархсан, хүндэлсэн агуулга бүхий болчихлоо. Урт ч зүйл бичээд баахан бурчихлаа байна. Хаа хамаагүй мөрөөрөө яваа хүн мүнийг оролцуулаад. Хо хо. 

Урт зүйлийг хүмүүс уншихаа байсан гэж сонсоод, уншаад буй тул ингээд өндөрлөх үү дээ. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Цайзын баяр

Намар цагт гадуур олон сонин арга хэмжээ болж байна өө. Бүгдийг нь үзэж амжихгүй. Зарим нь хол, зарим нь цаг нар таарахгүй, зарим нь төлбөртэй, зарим нь мөнгө шаардана гэх мэт. 

Би чинь аль болох үнэгүй л зүйлд дагуулж яваад, хүүхдүүд гадаах цэцэрлэгт талбайдаа үнэгүй тоглоод, гүйж харайж байхад болно гэж боддог. Мэдээж үнэхээрийн сонирхолтой, танин мэдэхүйн чанартай бол төлбөртэй байсан ч дагуулж явна. 

Өнгөрдөг хагас бүтэн сайнд ордон, цайзын баяр болов энд. 26 дахь удаагаа зохион байгуулагдаж байгаа юм. Би ч эхэндээ мэддэггүй байв. Цахим ертөнц хөгжсөнөөр хүмүүсийн түгээсэн мэдээллээс мэдээ аваад очих үзэх юмсан гэж явсаар өдий хүрсэн юм. 

Заримдаа мартчихна, нэг мэдсэн болчихсон гэж мэдээ гарна. Заримдаа ч бусад ажил давхцаж таарна. 

Японд муж болгон ордон, цайзтай. Зарим нь он цагийн элэгдэлд хуучирч муудсаныг нь сэргээн завсарлаад, жуулчдын томоохон үзүүлэн болгон "ашиглана". Мэдээж хойч үедээ үлдээж, үндэсний онцлогоо хадгалах нь нэн түрүүнд тавигдана л даа. 

Ер нь гадныхан үндэсний гэсэн зүйлээ сайхан хадгалаад, хамгаалаад, сэргээгээд яючихсан тийм ээ. Манайхан орос ах нарынаа гайгаар хамаг үндэсний гэсэн зүйлсээ алдаад, хотод байгаа хэдхэн дээхний барилга, музей зэргээ бас л нураагаад л байдаг...

Нэг л их хятад хэв маягтай байшин барилгатай болчихлоо доо. Юм мэддэг хүмүүс нэг тийм хятдын хотуудын хэв маяг орчихож гэсэн. Арга ч үгүй юм уу? Материалууд нь бүгд урдаас орж ирдэг гэхээр. Хэ хэ.

Эдо үе болон бусад дээр цаг үед ямар буугаар, хэрхэн бууддаг байсан, самурай нар нь ямар хуяг дуулга өмсдөг байсан тухай мэдэж авах алтан боломж. Зүгээр нэг зурган дээрээс харах, ингэж амьд хүн өмсөн, алхаж, буудаж байгааг харах нь ялгаатай тул хүмүүс их цугладаг юм байна. 

Хүүхдээ дагуулсан хүмүүс их байлаа. Бага насны эрэгтэй хүүхэд өмсгөлийг нь өмсөж үзээд алхдаг булан байсан. Төлбөртэй байсан. Бид ч жаахан оройтож очсон тул энэ удаад хуяг дуулга өмсөж төвдсөнгүй. Ирэх жил эртхэн очиж байгаад өмсүүлж үзнэ ээ. Жижиг өөрт нь таарсан тоглоомон сэлэм зүүлгэчихсэн, хүүхдүүд их догь, самурай болчихсон мэт царайтай харагдсан. 

Ирэх жил зулзагадаа өмсгөж, зураг авахуулна аа. 

Буудсаных нь дараах дарийн утаа. Бас л чанга дуу гардаг юм билээ. Эхний буудлаган дээр бондгос гээд л цочив, хуран цугласан олон. Хэ хэ. Сүүлдээ дасах маягийн болж ирнэ лээ. 

Энэ буудагчид нь Окаяма мужаас ирсэн гэсэн. Мөн эмэгтэй буудагчид байсан. Түрүү жил Гифү мужийн Сэки хот ороод эртний самурай нарын сэлэмний үзүүлбэрийг үзсэн юм. Бас л сүртэй юм билээ. Ийнхүү газар бүр өөрсдийн нутгийн онцлог, үүх түүхийнхээ онцлогийг харуулсан баяр зохион байгуулна аа. 

Ингэхдээ мэдээж идэш уушны булан, урлагийн үзүүлбэр зэргийг хамт ажиллуулна. Хажуу хавийнхаа мужийн хотуудаас урьж оролцуулна. Тэдгээр нь бас өөрсдийнхөө алдартай гэсэн хүнсний бүтээгдэхүүн зэргийг авчирч зарна.

Хоолоо идчихээд очсон тул юм худалдаж авч идсэнгүй. Зулзагууд харин мөхөөлдөс авч идсэн. Дуртай зүйлсээ чихэнд шивнэж ирээд л авахуулдаг зулзага байна, цаана чинь. Өхөөрдөм хөөрхөн дээрээ, дээрээс нь япон хэлээр хэлд ороод, нэг айлын зулзага. Хэ хэ. 

Энэ хагас бүтэнд онцын ажилгүй, гэр зуур амарч байна. Хагас сайны өглөө нь нэг хороон дээр очиж яриа хийсэн. Нэг хороо ч гэж дээ, манай хороо. Таньдаг хүмүүс хэд хэд ирсэн. Амжилттай давсан. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Алтан цацаргана ба Хиганбана

Шинэ сарын мэнд ээ. 

Сэрүүхэн байх чинь яасан ч сайхан юм. Сэрүүцүүлэгч ажиллуулахгүй, сэнс ажиллуулахгүй унтана гэдэг айдаа мөн чиг таатай байна. Ганц нэг сар ч болтугай гэрийн тогны мөнгө бага гарах байгаа. Тэгээд л удахгүй даараад гээд халаагчаа асаагаад, тогны мөнгө их гарна. Ай амьдралаа гэж...

Намар цагт ямар цэцэгс цэцэглэж байна гэхээр? Японоороо 彼岸花, англиар red spider lily, латинаар lycoris radiata. Монголоор бас сайн хэлж мэдэхгүй, нүүрномдоо асуусан чинь танил эгч "алтан цацаргана" гэж бичиж үлдээсэн байсан. 

Улаан өнгөтэй. Сараалжлаад, аалз ч юм шиг хэлбэртэй болохоор нь англи хэлэнд аалз гэдэг үг оруулсан байх тийм ээ? 

Монгол хэлний цацаргана гэдэг нэршил ч бас хөөрхөн санагдсан. Цацарч дэлбээлсэн байгаа биз? 

Цэцэг болгон өөртөө ямар нэгэн утга агуулдаг даа. Энэхүү алтан цацаргана цэцэг ч өөрийн гэсэн утгатай. Хүсэл тачаал, цөхрөл, гунигт дурсамж, дахин учрах гэх мэт утгыг илэрхийлдэг гэнэ. 

Үндэс нь хортой гэсэн. Тийм болохоор тариан талбайн ойрхон бага зэргийг тариалдаг гэж тариаланч хүнээс сонссон гэсэн, хань ижил. Би хортой гэж сонсож л байсан л даа. Гол нь мартана, жилийн дараа дахин учрахаараа санана. Хэ хэ. 

Мөн намар цагт өвөг дээдэс, өөд бологсдыгоо дурсан санагалздаг "хиган" гэдэг цаг хугацааны үеэр ургадаг тул японоороо "хиган-бана" гэж нэрлэсэн байх. 

Намар цагийн улаан өнгөний тухай нэгэн хөөрхөн дуу байдаг юм, тэр дууны үгэнд "хиганбана" гэж гараад би анх анзаарч эхэлсэн, энэ цэцгийн. Японд ирснээсээ хойш нэлээд сүүлдээ. Учир нь ирснийхээ дараахан бол юун цэцэг ижмс харж баясах, чихнийхээ бөглөөсийг хурдхан онгойлгох юмсан гээд завгүй гүйдэг байлаа. Бага багаар онгойж л байна. Хи хи.

Япондоо бол аймшгийн кино, анимэ зэрэгтээ их оруулдаг цэцэг гэж уншсан. Би аймшгийн кино үзэх биш дээ? Сайн мэдэхгүй.

Харин япон судлалаар занималддаг томчууд энэ цэцгийн тухай өөр өөрсдийнхөөрөө бичиж тайлбарласан байсан. 

Жишээ нь одоогийн боловсролын сайд бичихдээ: Хиган гэдэг нь "барамид" хэмээх самгард үгнээс гаралтай, орчуулбал "эрэг" гэсэн утгатай. Хүний амьдралын элдэв нисваанисыг гэтэлж, гэгээрлийн цаад эрэгт хүрэхийг барамид гэнэ. 4 жилийн өмнө инстаграмдаа бичсэн байхыг олж уншсан болно. 

Харин монгол орчуулгыг нь япон судлаач Төмөрбаатар гуай инстаграмдаа бичсэн байна билээ. Мартчихалгүйхэн шиг нэг цэцгийн нэртэй болох юм шүү. Энэ олон цахим ертөнцийнхөө хуудсаар дамжуулаад. 

Та бүхэн ч гэсэн миний блогоор дамжуулаад нэг ч гэсэн цэцгийн нэр тогтоогтун. Ха ха. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

Төмс

"Төв аймгаас төмс л ав" гээд нэг хошин үг яваад байсан даа. Тэрийг нүүрномдоо түгээж ганц нэг хүмүүсийн эгдүүцлийг төрүүлээд амжив. Ха ха. 

Ядаж байхад би төмсөнд дуртай гэж юүхэв. Яахав, орой бүр идэхгүй ч үе үе идмээр санагдаад худалдаж авна. Төмстэй хоол хийвэл, төмсийг нь түүж идчих гээд байдаг талтай. Хи хи. 

Энд хэд хэдэн сортын төмс бий. Шаргал, цагаан, улаан гээд л. Мэддэггүй хүн чинь ингэж өнгөөр нь л ялгаж салгаж хэлье дээ. Хойд нутгийн Хоккайдо мужид тариалсан төмс амттай гэлцдэг. 

Манайхан шиг "жалга дов" ярина аа энд ч. "Хоккайдогоос төмс ав" гэдэг хошигнол байдаг юм болов уу? Сураглана аа. Ха ха. 

Энэ төмс шүү. Зүрхэн хэлбэртэй байсан нь хөөрхөн санагдаад зураг дарлаа. Жижигхэн төмс байсан. Яг төмстэй хоол хийх гээд арилгаад сууж байсан чинь гараад ирсэн. Хо хо. 

Хамгийн сүүлд арилгаж, гэрийнхээ бүх гишүүдэд сүрийг бадруулж үзүүлэв. Хөөрхөн хэлбэртэй төмс байна уу? гэж мэгээд Төв аймгийн зарим нэг хүмүүсийг инээлгэж чадах шиг болов. 

Төмсөнд дуртай болохоороо л төмс авсан шүү дээ гэж маазрав. Хэ хэ.

Орой нь хол ойроос зочинтой байсан тул бид ойрд идээгүй төмсний хучмал хийж идэхээр болов. Охин ч хийж идье л дээ гээх гуйгаад байсныг ч хэлэх үү. Гэрийнхэн бүгд л дуртай юм билээ. Дээр нь бяслаг тарааж тавиад шардаг тул бага зулзага ч дуртай нь аргагүй идсэв. 

Мөн төмсийг нь няцалж өгсөн нь зулзага. Тусад орж л байна. 

Материал илүү гарсан байсан тул маргааш нь ч бид төмсний хучмал хийж идэв. 

Би оюутан байхдаа хааяа төмсний хучмал авч иддэг байлаа. Байнга биш л дээ. Учир нь мөнгөөр дулимаг хүн шүү дээ, тухайн үед. Одоо бол мөнгөтэй мөнгөтэй. Ямартай ч төмсний хучмал аваад идчих мөнгөтэй болсон шүү. 

Ойрын хугацаанд ганц нэг япон найзууддаа хийж өгөх ажилтай болсон. Бууз, хуушуур хийгээд өгчихсөн. Төмсний хучмал хийж өгөөгүй юм байна гэж ярилцаад, дараа завтай болохоороо урьж дайлахаар ярилцаад л байна. 

Гэснээс залуус минь хоол хийгээд сурчихад илүүдэхгүй шүү. Эгч шиг ээ ингээд гадаад дотоодын найзуудаа дайлж цайлах шаардлага, тохиолдол нэг бус удаа гарна шүү, хүний амьдралд. 

Над шиг хийж чаддаг аятайхан хоолны төрлөөр маруухан байж болохгүй шүү. Тийм үү? 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.