2024年10月6日日曜日

1984 үргэлжлэл 2

Хүүе ээ, энэ 1984 ном санаанаас нэг хэсэгтээ гарахгүй нь ээ. Учир нь бид заримдаа энэ номын дугаа яваад байгаа ч юм шиг санагддаг болохоор тэр үү. 

Орос улсад нэг хэсэн энэ ном хэвлэхийг хорьдог байсан гэсэн. Харин хэдэн жилийн өмнөөс, орос хэлэнд орчуулагдан хэвлэгдээд, оросууд өөрсдийнхөө тухай олж уншаад их л шуугиан тарьсан гэж хаа нэгтээгээс уншсан.

Үнэн болов уу? 

Ямартай ч уншаад, дуусгасан 9 сарын дундуур. Дараагаар нь төлөвлөгөөт номоо ч уншаад амжсан шүү. Мөн энэ номны хажууб харагдаж буй "Байр суурь" номыг хүртэл уншаад амжсан. 

Энэ удаад юу бичих вэ? 

Номд өгүүлж буй зэвүүн зэвүүн ишлэлүүдээс оруулна аа. 

Зохиолч бидэнд энэ номоороо бидэнд сануулж, цаг үргэлж сонор сэрэмжтэй байхыг, хувийн орон зай, эрх чөлөөндөө хэзээ ч хөнгөн хуумгай хандаж, сул орхихгүй байхыг уриалсан юм. 

"...Үнэндээ бол гэр бүл нь Сэтгэхүйн цагдаагийн үргэлжлэл болжээ. Хүн бүрийг ойр дотнынхныхоо мэдээлэгч нь болгосон гэсэн үг".

Аймшигтай байна уу? Манайд ч их хэлмэгдүүлэлтийн үед хана хүртэл чихтэй гэдэг яриа гарсан гэдэг дээ. Арай ч үр хүүхэд нь эцэг эхээ мэдээллэчихдэг байгаагүй байх. Найз нөхөд нь, хөрш нь гээд л мэдээлэгч олон байсан гэдэг...

"...Засгийн газар "хүмүүсийг айдас хүйдэст барьж байхын" тулд л Лондон хотод хааяадаа пуужин унагадаг байж ч магадгүй..."

Ааяа, аюумшигтай юм бэ? Цар тахлын үеийн сүржин мэдээг эргэн саначихлаа. Цаанаасаа л нэг тийм айдас хүйдэстэй байж билээ. 

Ингээд бодоход энэ улс төр, засаг төр гэж итгэхэд бэрх засаглал, бүлэглэл юм аа гэж бодогдох. Орон нутгийн сонгууль ч болж буйг хэлэх үү? Сонгогдож буй зарим нэг хүмүүсийг харахаар гуниг төрөх...

"...Ухаарах чадваргүй хүмүүст Намын ертөнцийг үзэх үзлийг ойлгуулах нь харин ч хялбар байдаг бололтой..." 

Яг өнөөгийн цаг үе, нийгмийн биднийг хэлээд байх шиг санагдав. Би ч нэг их улс төр сонирхдоггүй ч улс төр надаар оролдоод гэдэг нь болж байх шиг...

"...Зорилго нь амьд үлдэхдээ бус, хүнээрээ үлдэхдээ юм..."

Зүрхэнд шигдсэн үг байгаа биз? Эцсийн эцэст бид амьд үлдэхээ л урьтал болгочихдог шиг...

Гэснээс энэ монголжуу царай гэдэг үгтэй хэд хэд таарна. Бага зэрэг ёжилсон өнгө аясаар хэлээд байх шиг санагдана. 

"...Дайны мөн чанар нь хүний амь насыг хөнөөгөөд зогсохгүй, хүний хөдөлмөрийн үр шимийг устгахад оршино. Дайн бол үй олон хүний аж амьдралыг сайжруулах, улмаар алсдаа ухаалаг болоход нөлөөлөх эд баялгийг зад дэлбэлж агаарт хийсгэх, далайн гүнд живүүлэх арга хэрэгсэл юм..."

Энэ дайтаад байгаа улс орнуудыг яалтай? Ард иргэд нь юунд итгэж, юуны төлөө дайтаад байгаагаа ухамсарлаж байгаа болов уу? гэж бодохоос л...

"...Бодит байдалд хүн амын хэрэгцээг үргэлж дарж үнэлдгээс амь зуулгын өдөр тутмын хэрэгцээт зүйлсийн тэн хагас нь байнга дутагддаг. Гэтэл энэ л чухам ашигтай байна гэж үздэг байна. Нийтлэг хомсдол нь ялихгүй эрх ямбаны ач холбогдлыг улам өсгөж, бүлэг хоорондын ялгааг ихэсгэдэг тул эрх мэдэл бүхий давхаргыг хүртэл гачигдал дутагдлын ирмэгт барьж байх зорилготой зориудын бодлого..."

Японд 9 сард цагаан будааны зохиомол хомсдол үүссэн. Гэнэт л лангуун дээрх өрөөтэй будаанууд алга болчихсон. Хоосон лангуунуудыг хараад бага байхад хоосон лангуунууд дурайдаг байсан санаанд орсон. 

10 сар гараад мэр сэр цагаан будаа болон бусад төрлийн будаа лангуун дээр харагдаж эхэлсэн. Бид танил тариаланчаас худалдаж авсан. Үнэд орсон. Нэлээд их хэмжээгээр үнэ нь нэмэгдсэн. 

Яалт ч үгүй зориудын, зохиомол хомсдол үүсгээд, үнэд оруулчих шиг санагдаад л...

"...Намын хамгийн жирийн гишүүн гэхэд л ажлаа мэддэг, хөдөлмөрч, тодорхой явцуухан заагт ухаалаг байх шаардлагатайгаас гадна мөн айдас, үзэн ядалт, бялдуучлал, солиорлын хий хөөрөл давамгайлсан сэтгэл зүрхтэй, гэнэн харанхуйгаар улайран бишрэгч байх ёстой юм. Өөрөөр хэлбэл, тэрээр дайны сэтгэлгээтэй байх шаардлагатай. Нэгэнт л бүрэн ялалт гэж үгүйгээс хойш хэрэг дээрээ дайн үргэлжилж байна уу, тэр нь амжилттай юу, үгүй юу гэдэг нь чухал биш, хамгийн гол нь дайны байдалд л байх шаардлагатай..."

Одооны олон олон цүнхчинг хэлчихсэн байгаа биз? Яг л оноод хэлчихсэн. Цүнхчид энэ номыг нэг уншаад, өөрсдийг нь хэлээд байгааг мэдээсэй. Эцсийн бүлэгтээ тэгээд ууршуулагдаад, огт байгаагүй хүн болж хувирна гэдгээ мэдээсэй, ухаараасай. Ха ха. 

За тэгээд энэ нам гээчийн тухай зөндөө л зүйл бичээстэй байсан. Хөөрхий Смит, Жулия хоёр хэрхсэнийг өөрсдөө уншина биз дээ. Ямартай ч гол дүрийн баатар маш ихээр, маш хэрцгийгээр байцаагдана, үйлдээгүй хэргээ хүлээнэ...

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье. 

2024年10月5日土曜日

Ногоон цай буюу маччя

Ажлынхаа хажуугаар амжуулна аа гэж. Түр завсарласан юм. Монголчуудыгаа уруу татаж ногоон цай уугаад өө. 

Нэгэнт л тэр холоос зориод ирсэн улс, уламжлалт идээ ундаанаас нь бас амсаад авбал зүгээр шүү дээ тийм ээ? 

Дараа нь Итгэлт баян шиг "Тэр жил тэнд ууж үзсэн цай мөн байх шив дээ?" гээд л юм үзэж нүд тайлсан хүмүүс шиг л ярьвал болох нь тэр шүү дээ. Хэ хэ.

Цайны ёслолд энэхүү цайгаа аягалдаг шавар аягандаа их ач холбогдол өгдөг. Хэн гээч уран хүний бүтээл вэ? Хээ угалз нь хэр таарч вэ? гэж харна. 

Яг уухдаа аягаа нар зөв эргүүлж, аягыг магтангаа? уудаг. Үнэтэй ч зарагддаг юм билээ.

Мэлтэлзүүлж аягалахгүй ээ. Ёроолоор нь шахуу аягална. Манайхан шиг мэлтэлзүүлээд, өнөөх нь хальж асгараад, гар хөл түлчих гээд байхгүй нэг бодлын амар. Хэ хэ.

Хав халуун цайг мэлтэлзүүлээд аягалж өгөхөд та нар дуртай юу? Эсвэл над шиг эвгүй байдалд ордог уу? Хо хо.

Өмнөх бичвэрт дурдсан торгон бүтээлэг. Суусан ширээнийх ийм алтлаг, ногоон өнгө хосолсон байлаа. 

Энэ цай нь өөрөө нэлээд гашуундуу амттай тул уухаасаа өмнө заавал нэг тийм нялуундуу амттан иддэг уламжлалтай. Тэгэхээр аманд орох гашуун, чихэрлэг амт хоёр нийлээд яг л тохирсон амттай болдог гэж үздэг. 

Энэ өдөр амттаны сонголт байсан тул би уламжлалт амттан гэхээсээ илүүтэйгээр европ зүгийн амттан сонгосон. Хажууд нь харагдаж буй гялгар ууттайг бэлэг гэж өгсөн.

Ойрд ажлаар орж гараагүй хүнд сайхан байлаа. Орж гардаг ажлаа санаад байна өө. Тийм ажил гарвал хэлээрэй. Хи хи. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

2024年10月4日金曜日

Торгон бүтээлэг

Саяхан ажлаар явахдаа олж харсан зүйлээсээ бичнэ. Зураг хөрөг оруулаад. Хо хо. 

Манайхан цагаан сараар дээлнийхээ торгоор ширээний бүтээлэгний чимэг болгож нарийхан бүтээлэг их дэвсдэг болсон доо. Би ч шүүмжлэлтэй хандсан. Учир нь минималист болох гэж ядаж байхад, хүмүүс хорхой хүргээд байдагт оршино. Ха ха. 

Ээжийгээ л битгий дуурайгаарай даа, танд минь ажлын нэмэр шүү гэж үглэсэн. Чаддагаар нь хөөрхий ижий аавдаа л үглэнэ л дээ. Дэргэд нь байж чадахгүй байгаа муу охиныхоо үгэнд орно оо, манай хоёр. 

Тэгсэн нэг тосгоны бяцхан зоогийн газар ширээгээ ингэж чимсэн байлаа. Үндэсний хувцас болох кимоногийнхоо торгыг ингэж ашиглажээ. 

Энэ гэхдээ энгийн үед ингэж ширээгээ чимдэг эсэхийг мэдэхгүй л байна. Би олон улсын арга хэмжээгээр очсон юм. 

Уламжлалт цайны ёслолынх нь салшгүй нэг хэсэг болох өтгөн ногоон цай, амттанаар гадны зочдыг дайлсан юм. Тэгэхдээ энэхүү модон ширээгээ торгоор чимсэн байх.

Би ч хэдэн монголчуудаа дуудан өтгөн ногоо цай уулгасан. Ихэд сонирхож байсан, ахмад насны хүмүүс ч голцуу байсан. Хөөрхөн дуулгавартай гэгч нь ирж уусан. Харин амттанаас нь ганцыг биш хэд хэдийг аваад цайныхаа хажууд тавьчихсан байсан. Хи хи.

Арга ч үгүй дээ, хэд  хэдэн төрлийн амттан тавьчихаад, нэгийг аваарай гэхийг төрл бүрээс нь нэг нэгийг аваарай гээд ойлгочихсон шиг байна лээ. Би ажлаа дутуу хийсэн хэрэг байх даа. Ха ха.

Энэ өнгө, хээ хуар ихэд таалагдсан. Энэ ширээнд суух хүсэлтэй зочид их байсан. Би өөр ширээнд суусан л даа.

Мөн зуны кимоно буюу юката үнэгүй бэлэглэж байсан. Манайхан бүгд авсан байх, үзэж сонирхоод л байсан. Европ хүмүүс их сонирхоод, гэм нь ганц нэг хүнд урт богиноороо таарахгүй байх шиг харагдсан. 

Өндөрт хүмүүст япончууд шиг жижигхэн хүмүүсийн юката юу гэж таарахав дээ, тийм ээ? 

Зээ, дараагийн энэхүү арга хэмжээнд явах эсэхээ мэдэхгүй ч ирэх жил 5 сард болох юм билээ. Хувь хувьсгалын ажлаа зохицуулаад явахыг хичээнэ дээ. таньдаг хүн ирвэл номоо захиад л. Хэ хэ. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.

2024年10月3日木曜日

Байр суурь

Зээ өмнөх сард уншиж дуусгасан ном. 9 сард уншсан зузаан номнуудын дундуур дараалал, дугаар дайраад л ороод ирсэн, дүрмийн дагуу. Жижигхэн, нимгэхэн тул цөөн хоног уншаад дуусгасан.

Гэснээс зузаан  ном уншихаар дунд нь яахын аргагүй жаахан уйдаад байдаг юм өө. За тэгээд онц сонирхолтой уран зохиолын ном биш л бол.

Зурагнаас харахад тодорхой дөө, нэр ус нь. "Байр суурь" гэдэг ном. Зохиогч нь Францын Нобелийн шагналт зохиолч Анни Эрно. Энэ зохиолчийн тухай "Эмэгтэй" номыг нь уншиж байж мэдэж авсан. 

Хэрэв би Эмэгтэй номыг уншаагүй бол энэ зохиолчийн тухай мэдэлгүй л өнгөрөх байсан. 

Хэрэв би Болортуяа орчуулагчийн санаачлан, сардаа нэг уулзалдан номын тухай ярилцдаг номын бүлэгт элсээгүй бол Эмэгтэй номыг уншихгүй л өнгөрөх байсан. 

Аливаа юмс, үйл явдал, үзэгдэл гээч нь хоорондор ямар нэгэн учгаар холбогдож байдаг, ихээхэн учир жанцантай юм өө. Бүгдэд талархууштай. Баярлалаа, гялайлаа. 

Байр суурь номд зохиолч аавынхаа тухай өгүүлнэ. 4 дэх ном нь гэнэ. 

Эвий эвий. Би өөрөө аавдаа ихээхэн эрхэлж өссөн, одоо ч эрхэлдэг, хааяадаа аавыгаа загначихдаг "ааштай охин" тул аавыгаа нүдэндээ дүрслэн, үе үе аавыгаа өрөвдөн, үе үе аавыгаа буруутган, үе үе зохиолчийн аавтай өөрийнхөө аавыг харьцуулан бодож, уншсан. 

Миний аав уран зохиолд дуртай, уран зохиолын ном их уншдаг, уян зөөлөн хүн бий...

Өөрт итгэх итгэлийн хувьд Аннигийн аавтай адил, өөртөө итгэх итгэлээр бага, ажилчин анги явсандаа бага зэрэг сэтгэл дундуур байдаг шиг санагддаг. Охинд нь бол ажилчин ангиар нь бахархдаг, уран злхиол, ном уншихад дурладаг болсонд минь өндөр үүрэгтэй шүү, та минь...

Ямар ч цаг үе, ямар ч нийгэм, ямар ч улс орон бай, үеийн үед аав гэдэг хүмүүс үр хүүхдүүддээ адлагдахдаа адлагдаж, хүндлэгдэхдээ хүндлэгдсээр иржээ дээ. 

Монголчууд бид аавын тухай дуу, шүлэг, нийтлэл, зохиолдоо тувт л магтан дуулсан байдаг даа. Ганц аав ч биш, ээжийгээ ч мөн адил. 

Харин энэ гадаад улс оронд чинь дан ганц нэг талыг бариад хэт магтаад байдаггүй юм байна. Болохгүй, бүтэхгүй, сул талыг нь ил тод хэлчихдэг юм байна. 

Жишээ нь энэ япон улсад ч хүүхдүүд нь аавыгаа "элдвээр хэлж" байдаг. Ялангуяа өсвөр насны хүүхдүүд. Өмхий үнэртэй л гэнэ, төмс л гэнэ, ууртай л гэнэ, адайр л гэнэ, дуугай л гэнэ, гэртээ юу ч хийдэггүй л гэнэ. Ер нь л болж бүтэхгүйг нь олоод хэлнэ. 

Эхэндээ сонсоод асар ойлгомжгүй санагддаг байж билээ. Учир нь би өөрөө аав амьтай, аавтайгаа ээжээсээ илүү ярьдаг охин нь тул эдний ингэж аавыгаа муулсан ярианд нүд орой дээрээ гаран гайхдаг байлаа. 

Одоо бол олон талаас нь хараад, харах өнцөг өөрчлөгдөөд, охидын минь аавтайгаа харилцаж буй байдал, хань ижил охидтойгоо харьцаж буй байр байдал, хандлага зэргээс хараад, "арга ч үгүй юм даа" ингэж "ад үзэгдэх нь", "хажиглах нь", "зайгаа барих нь" гэж боддог болсон. Хэ хэ.

Яадгаа алдчихсан аавууд бол биш шүү дээ. Хүүхдийнхээ төлөө өөрийнхөө үндсэн чанарыг дараад, хүүхдэдээ аятай байхаар, найзуудад нь эвгүй сэтгэгдэл төрүүлэхгүй байхаар, хүүхдийнхээ ирээдүйн төлөө хичээгээд байгаа нь арга барил талаасаа нөгөө талдаа "таалагддаггүй" байх талтай ч юм шиг ээ.

Мэдээж аавуудын зүгээс харахад өөрийн чадлаар, өөрийн боломжоор, өөрийн арга барилаар, өөрийн үзсэн харсан хэмжээнд, өөрийн хүмүүжсэн орчны нөлөөгөөр, өөрийн мэддэг хэмжээсээр хичээгээд л байгаа ухаантай, тийм ээ? Үүнээс илүү яалгах гээ вэ? гэж бодохоор, мөн тэгж хэлмээр л санагддаг биз, тэд? 

Бидний ээж аав ч анх удаагаа л ээж аав болж буй шүү дээ. Тэгэхээр мэдээж алдаа оноо бий. Япончууд "Хүүхэд төрөөд 1 нас хүрч байгаа бол ээж аав ч 1 настай гэсэн үг, учир нь анх удаагаа л ээж аав болж буй шүү дээ" гэж үе үе бичиж, ярих юм билээ. 

Их үнэний ортой тийм ээ. Дээхэн үед бол эцэг эхийн хүүхэдтэйгээ харьцах гарын авлага, ном гэх мэт зүйл байхгүй тул хүүхэдтэйгээ харьцах тал дээр алдаа нь онооноосоо их байсан байх өө. 

Ямартай ч энэхүү номыг уншаад, эрчүүдийг ойлгочих юмсан, аавыгаа ойлгочих юмсан гэж бодогдов. 

Эрчүүд ялангуяа аав хүмүүс нийгэмд эзлэх байр сууриасаа илүү гэр бүлдээ эзлэх байр суурь нь илүү чухал юм шиг бодогддог. Учир нь тэтгэвэрт гараад, нас ахиад ирэхээр түүний оршин байх орчин нь гэр бүл, гэр орон нь учраас...

Түүнээс нийгэмд чухам баатар, гавъяатан нэгэн байгаад, гэр бүл, үр хүүхэд, орон гэр, хань ижилгүй бол тэгээд л нас эцэслэхдээ жаргалгүй нэгэн болчихдог шиг...

Аавууд минь, энэ номыг нэг уншчихад илүүдэхгүй шүү. Наанаа аавыгаа гэдэг, аавынхаа өөдөөс дуугардаггүй, томоотой, танд хайртай үр хүүхдүүд чинь таныг сэтгэл дотроо хэрхэн бодож, хэрхэн шүүмжилж, хэрхэн үнэлж, та тэдэнд яаж харагддаг тухай мэдэж, мэдрэх болно шүү. 

"Надад ааваас сурах юу ч байхгүй гэж боддог байлаа". 

"Чамд хөгжим, ном чухал гэдгийг сайн ойлгож байна, гэхдээ миний амьдралд наадуул чинь хэрэггүй".

"Эд мөнгөнөөс илүү, үг хэл яриатай холбоотой бүхэн аавын минь тав тухыг алдуулж, хэдэрлэж хэргээр хойш суух шалтаг болдог байжээ гэдгийг би өнөө л ойлгож байх юм".

"Амьдралын хүндийг харгис ширүүн зангийнхаа ачаар туулж, түүгээрээ эр хүний омог бахдалаа мэдэрдэг байж л дээ".

Дээрх 4 ишлэлээр өндөрлөе дөө. Нэгийг бодож хоёрыг тунгаана биз дээ?

Түр баяртай, бүгдэд нь амжилт хүсье.

2024年10月1日火曜日

Шинэ санаа

Хөдөө уулынхаа эмэгтэйчүүдийнх нь хийсэн хоолыг бид амтархан иднэ. Таалагдвал чухам яаж хийснийг нь асууна. Хэрэгжүүлж хийх нь цөөн л дөө. Хэ хэ. 

Энэ удаад мёога буюу zingiber myoga гэдэг ногоог амархнаар идэж болохыг мэдэж аваад олзуурхав. Монгол орчуулга хайгаад олоогүй. Япон цагаан гаа гэж хэлдэг бололтой.

Чанаад, бэлэн худалдааны кимчитэй холиод идчихэж бололх юм билээ. Учир нь зулзагууд идэж өгдөггүй тул хань ижилтэйгээ ингээд идэж болох нь. Гэхдээ бас хөөрхөн үнэтэй, хааяа л авч иднэ. 

Энд ч юмны үнэ тэнгэрт хадаж байна өө...

Шарсан загасаа ингэж жижиглээд агшаасан цагаан будаатайгаа холиод идэж болох нь. 

Энэ удаагийх нь японоор 鯛(たい)загас. Анлиар sea bream гэдэг загас. Монголоор далайн зоодой загас гэх юм болов уу? Хэлж мэдэхгүй байна өө.

Гэснээс загас түлхүү идэж байх санаатай ч нэг л боломж бүрдэхгүй  гэх үү? бүрдүүлж чадахгүй л байна. 

Түр баяртай. Бүгдэд нь амжилт хүсье.